Россиянинг Украина билан низоси Ўзбекистон иқтисодиётига қандай таъсир қилади

24 февраль куни Россия Федерацияси СССР парчаланиб кетган вайроналарда шаклланган суверен мамлакат Украина ҳудудида кенг кўламли ҳарбий амалиётларни бошлади ва буни “чекланган ҳарбий операция” деб атади. Кўпгина ривожланган мамлакатларнинг Россия Федерацияси сиёсатчилари, давлат ва хўжалик агентларига нисбатан иқтисодий ва бошқа санкциялари, юзлаб компанияларнинг Россия бозоридан мажбурий ёки ихтиёрий равишда чиқиб кетиши бутун жаҳон иқтисодиётига, айниқса Россиянинг савдо ва инвестиция ҳамкорлари бўлган мамлакатларга таъсир қилмасдан қолмади.

Бу урушнинг Ўзбекистон учун салбий оқибатлари қуйидаги энг муҳим фактлар билан белгиланади:

1. Ўзбекистон ташқи савдо айланмасида иккала давлат ҳам жиддий ўрин тутади. Шундай қилиб, Россия сўнгги 30 йил давомида Ўзбекистоннинг энг йирик ташқи савдо шериги бўлиб келмоқда. 2020 йилда Ўзбекистондан Россия Федерациясига экспорт ҳажми 1485,8 миллион АҚШ долларини, шу йилнинг ўзида импорт ҳажми 4173,8 миллион АҚШ долларини ташкил этди. 2021 йилда тегишли кўрсаткичлар 2 058,9 миллион долларни (39 фоизга ўсиш) ва 5 458,1 миллион долларни (31 фоизга ўсиш) ташкил этди. Украина билан ташқи савдо айланмамиз янада жадал ўсиб бормоқда: 2021 йилда экспорт ҳажми 87 фоизга ўсган ҳолда 231,6 миллион АҚШ долларини, импорт ҳажми эса 472,4 миллион АҚШ долларини (ўсиш 49,6 %га) ташкил этди. Қизиғи шундаки, бу икки давлат учун импортнинг товар таркиби тахминан бир хил бўлиб, улар асосан металлургия, машинасозлик, кимё, қурилиш материаллари, дори-дармон ва озиқ-овқат маҳсулотларидир.

2. Россия Федерацияси ҳам Ўзбекистон иқтисодиётига энг йирик сармоя киритувчи ҳисобланади. Республикамиз иқтисодиётида тўпланган Россия инвестициялари ҳажми 10 миллиард доллардан ошади.2021 йил якуни бўйича Ўзбекистон ва Россия Федерацияси ўртасида 150 дан ортиқ қўшма лойиҳалар амалга оширилмоқда, уларнинг умумий миқдори қарийб 14 миллиард долларни ташкил этади. Россия капитали иштирокида ташкил этилган корхоналар сони сўнгги тўрт йилда 2,5 бараварга кўпайди ва 2000 тадан ошди. Ўзбекистонда хорижий капитал иштирокидаги корхоналар сони бўйича ҳам Россия Федерацияси етакчилик қилмоқда (2335 та компания). Россия инвестициялари республика иқтисодиётининг асосий тармоқларига: тоғ-металлургия, нефть ва газ, энергетика, қишлоқ хўжалигига йўналтирилган. Шундай қилиб, “Лукойл” ХАЖ Ўзбекистонда газни қидириш ва қазиб олишга қарийб 8 миллиард АҚШ доллари миқдорида сармоя киритди. Украиналик сармоядорлар томонидан киритилган инвестициялар ҳажми ҳақида ҳаққоний маълумотлар йўқ.

3. Россия Федерацияси Ўзбекистон меҳнат ресурсларининг энг йирик истеъмолчиси ҳисобланади – Россияда 3,0 миллионга яқин ватандошларимиз меҳнат қилади. Шунингдек, Украинада 0,4 миллионга яқин фуқароларимиз меҳнат қилади. Жаҳон банкининг Recovery Covid-19 through migration lens ҳисоботида эксперт ҳисоб-китобларига кўра, 2021 йилда Ўзбекистондан меҳнат муҳожирлари ватанларига қарийб 7,6 миллиард доллар жўнатиши тахмин қилинган, бу эса мамлакат ЯИМдаги трансчегаравий пул ўтказмаларининг улушини 11,6 фоизга етказади. ялпи ички маҳсулоти.

4. Экспорт-импорт юклар логистикасида Россия асосий рол ўйнайди. 2020 йил якунига кўра Ўзбекистоннинг умумий 66,9 миллиард тонна юк айланмаси ҳажмидан тахминан 70% Россия Федерацияси ҳудудига тўғри келади. Бироқ, шуни унутмаслигимиз керакки, трафик ҳажмининг тахминан 3% Украина ҳудудига тўғри келади.

5. Россия Федерацияси, Украина ва Ўзбекистон СССР парчаланиши натижасида ташкил топган давлатлар бўлиб, шу сабабли улар нафақат кенг иқтисодий алоқаларга, балки уларнинг ўзаро муносабатларига умумий фон бўладиган ўзаро боғлиқ бўлган маданий-тарихий умумийликка ҳам эга.

Аввалига, баъзи рус банкларининг SWIFT тизимидан узилиши мамлакатнинг бутун молия тизимининг жиддий беқарорлашишига олиб келиши мумкиндай туюлган эди. Бироқ, бу содир бўлмади. Аввало, шуни таъкидлаш керакки, Россиянинг ҳамма банклари ҳам, барча операциялар ҳам SWIFT тизимидан узилмаган. Банклар рўйхати маълум (ВТБ, “Россия” банки, “Открытие” банки, “Новикомбанк”, “Промсвязбанк”, “Совкомбанк” ва “ВЭБ”), уларнинг орасида Газпромбанк каби углеводородларни сотиш бўйича операциялар билан клиринг бўйича ҳал қилувчи банклар бўлган бундай йирик банклар йўқ. Углеводородларни экспорт қилиш Россия Федерациясида валютанинг асосий манбаи ҳисобланади.

Шу сабабли, Ўзбекистон банклари назарий жиҳатдан SWIFT тизимидан узилган банклар билан Россиянинг тўловларни тасдиқлаш платформалари (Россия Банкининг молиявий хабарларни узатиш тизими (МХУТ)) ёрдамида ҳамкорликни давом эттириши ёки SWIFT тизимидан узилмаган ва прогноз қилинаётган ҳарбий амалиёт оқибатларида узилиши даргумон бўлган банклар билан тўлиқ ишлаши мумкин. Аслида шу нарса юз бермоқда.

Сиёсатчиларнинг баралла айтаётган баёнотларига қарамасдан, Россиядан углеводород ресурслари Европа ва Қўшма Штатларга экспорт қилиш, жумладан, Украина ҳудудидан ўтадиган газ қувурлари тизими орқали давом этмоқда. Бунинг сири оддий: мамлакат барқарор валюта тушумларига эга бўлмоқда.

Бундан ташқари, Россия президенти Владимир Путин Хитойга ташрифи жараёнида, бевосита Украинага бостириб киришдан олдин, Хитой истеъмолчиларига углеводородлар ва бошқа табиий ресурсларни (ёғоч, минераллар ва бошқалар) сотиш, Шарқий Сибирь орқали ўтадиган “Сибир кучи” газ қувурининг тармоғини қуриш бўйича йирик шартномаларни имзолади. Бу Россия Федерациясига жорий нархларга нисбатан сезиларли чегирма билан бўлса-да (алоҳида позициялардаги фарқ тахминан 2-3 баравар) углеводородларни Ғарбий йўналишдан Шарқий йўналишга диверсификация қилиш имконини беради. Ҳозирги шароитда ташқи савдони амалга ошириш, экспорт ва импортни Ғарбий йўналишдан бошқаларга ўтказиш учун ҳар қандай барқарор канал Россия Федерацияси учун жуда муҳимдир.

Ушбу келишувлар билан Россия Федерацияси ўз иқтисодиётини ХХР ҳокимиятининг иродасига сезиларли даражада боғлиқ қилиб қўйди, чунки Россия Федерациясининг барча экспорт ва импортининг ярмига яқини бир мамлакатга тўғри келади, бу эса назарий жиҳатдан исталган вақтда ўз иқтисодиётидаги вазиятни ўзгартириши мумкин. Хитойнинг Евроосиё қитъасида ўз геостратегик манфаатлари борлигига эса шубҳа йўқ.

Россия Федерацияси бозорини тарк этган компаниялар, сиёсий барқарорлик ўрнатилгандан сўнг, худди шу оммавий тартибда қайтиб келади, чунки капитал фойдага муҳтож ва у либерализм ва эркинлик қадриятларини ўз-ўзини йўқ қилиш ёки катта бозорни қайтариб бўлмайдиган йўқотиш хавфи мавжуд бўлмагунича маълум бир чегарагача тан олади. Бу жараён, менимча, олти ойгача давом этади, ундан ортиқ эмас. Буни Россия Федерацияси молия вазири Силуановнинг баёноти ҳам тасдиқлайди. Унга кўра, Россиядан чиқиб кетган хорижий компанияларнинг корхоналари 3 ойдан 6 ойгача бўлган муддатда банкротлик механизмига дучор бўлиши мумкин. Силуанов, шунингдек, Хитой юани Россия учун валюта захираларидан бири бўлиб, Россия Федерацияси ундан фойдаланишини айтди.

Худди шу мантиққа кўра, санкцияларнинг аксарияти ва биринчи навбатда, Европанинг ўзида ва Шимолий Америкада катта харажатларга олиб келганлари жуда қисқа вақт ичида бекор қилинади.

Масалан, Россиянинг кўплаб йирик компаниялари ушбу рус компаниялари томонидан эмиссия қилинган қимматли қоғозларга (облигациялар ва деривативлар) сармояланган жуда кўп Ғарб пенсия жамғармаларининг пулларини ўзларида сақлашади. Ва энди вазият шундайки, агар Россия компаниялари ушбу қимматли қоғозлар бўйича фоизлар ва инвестицияларнинг асосий миқдорини Ғарбнинг пенсия ва бошқа давлат жамғармаларига Россиянинг олтин-валюта захираларини блокировка қилиш ёки мамлакат дефольти бошланиши туфайли тўлай олмасалар, Ғарб ўзини жазолагани маълум бўлади (инвестициялар бўйича оширилган фоизларни тўлаш мажбуриятларига пул алмаштириш ва қарз олувчини уларни тўлаш имкониятидан маҳрум қилиш орқали). Гап Россия компанияларининг корпоратив қарзлари (Шимолий Америка ва Европа, айниқса Скандинавия мамлакатлари инвестиция ва пенсия жамғармалари) ҳақида кетмоқда,  улар аслида триллионлаб АҚШ долларини ташкил этади, бу эса Ғарб томонидан Россиянинг музлатилган заҳиралари ҳажми билан таққосланмайди.

Ушбу омиллардан келиб чиққан ҳолда, йил охиригача Россия иқтисодиёти аста-секин, аммо барқарор равишда тикланишини кутиш мумкин. Ресурсларнинг бойлиги ва урушдан кейинги тўлиқ қайта форматланган сиёсий ва иқтисодий бошқарув тизими тез натижалар беради ва Россия иқтисодиёти йўқотишларни 2-3 йил ичида тўлиқ қоплаши мумкин.

Ўзбекистон иқтисодиёти учун истиқболлар қандай

Мавжуд вазиятнинг ҳар қандай натижаларини башорат қилишда ҳам қисқа муддатли, ҳам ўрта ва узоқ муддатли омилларга асосланиш керак. Ушбу мақолада икки омилга боғлиқ бўлган қисқа муддатли оқибатлар кўриб чиқилган: Украинадаги ҳарбий амалиётнинг давомийлиги (бир ой ёки олти ой) ва натижада, унинг натижалари бўйича тинчлик битимларининг ўзига хос мундарижаси, шунингдек, Хитойнинг Ғарб давлатларининг сезиларли босими остида бетарафликдан исталган томонга ўзгариши мумкин бўлган позицияси.

Бугунги кун воқелигидан келиб чиққан ҳолда, Ўзбекистоннинг Россия Федерацияси билан ташқи савдо амалиётлари ҳажми кейинги ўн йил ичида жадал суръатда давом этаётганидек, ўсишига ишонамиз. Ва шунинг учун:

• Россияга ўз маҳсулотлари учун янги бозорлар керак, чунки анъанавий бозорлар бир мунча вақт ўтиб имконсиз бўлиб қолади ёки бу бозорларда иштирок этиш харажатлари оғирлашади;
• Россия учун анъанавий бозорларни маълум товарлар, биринчи навбатда, қурилиш материаллари, озиқ-овқат ва кенг маънода истеъмол товарлари етказиб бериш учун компенсация керак. Ўзбекистонда эса шундай тармоқлар борки, улар учун бундай катта бозорга чиқиш катта ютуқ бўлади;
• Мамлакатлар ўртасидаги импорт ва экспорт тузилмаси бир-бирини тўлдириш йўналиши яъни озиқ-овқат ва дори-дармон, ижтимоий истеъмол товарларига бўлган талабнинг ошиши бўйича бироз ўзгаради. Хизматлар ҳажми, албатта, ошади, чунки, масалан, кўплаб IT-компаниялар қўшни мамлакатларга кўчиб ўтдилар, у ердан туриб Россиядан доимий мижозларига хизмат кўрсатишади. Ҳа, бу ҳодиса асосан вақтинчалик. Бироқ, уруш тугаганидан кейин ҳам қўшни давлатлар ҳудудидан онлайн савдо ва хизматлар кўрсатиш учун янги қурилган бизнес схемалари муваффақиятли ишлайди;
• Яқин 2-3 йил ичида Россиянинг сармоявий имкониятлари кескин чекланади, баъзи бошланган ва режалаштирилаётган инвестиция лойиҳалари, айниқса, ёқилғи-энергетика соҳасидаги лойиҳалар каби капитал кўп бўлган лойиҳалар тўхтатилади. Шу билан бирга, инвестицияларнинг бир қисми айнан тез даромад келтирадиган ва томонлар томонидан ҳам экспорт, ҳам импорт учун ўзаро мақбул бўлган тармоқларга, яъни қурилиш материаллари, озиқ-овқат ва халқ истеъмоли товарлари ишлаб чиқаришга йўналтирилади;
• Иқтисодиётни тезроқ тиклаш зарурати ҳар икки давлатнинг бюрократик тузилмаларини ўзаро савдони тартибга солиш ва ташкил этиш соҳасидаги, айниқса логистика соҳасидаги мавжуд тўсиқларни самаралироқ бартараф этишга мажбур қилади, бу эса махсус транспорт йўлаклари ташкил этишнинг кўплаб схемаларига қайтишга, экспортни соддалаштиришга аввал муҳокама қилинган маҳсулотларни сертификатлаш ва маркалашга мажбур қилади;
• Ўзаро ҳисоб-китобларнинг бир қисмини рубль-юан жуфтлигига ёки ҳатто бартерга ўтказиш тўлақонли мумкин, бу эса томонларнинг ноанъанавий савдо ечимларини топишдаги рағбатни тезлаштиради;
• Валюта тушумлари билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилиш мақсадида айрим турдаги маҳсулотларни реэкспорт қилиш механизмини ишга туширишдан икки томон ҳам манфаатдор бўлади.

2022-йил охиригача Ўзбекистон ва Россия Федерацияси  ўртасидаги ташқи савдо айланмаси камида 10-12 фоизга ўсиб, 8,3-8,5 миллиард АҚШ долларини ташкил этишини башорат қилиш мумкин (яна Хитой позициясини ҳисобга олган ҳолда).

Асосий муаммо – рублнинг ўзгарувчанлиги

Ушбу босқичда россиялик контрагентлар билан ташқи савдо амалиётларини амалга оширишдаги асосий муаммо рубль курсининг ўзгарувчанлиги (беқарорлиги) ва яқин келажакда доллар/рубль жуфтлигида қандайдир барқарор айирбошлаш курсига эришиш бўйича ишончли прогнозларнинг йўқлиги бўлиб туюлиши мумкин. Бироқ, аслида, муаммони ҳал қилса бўлади. Агар Ўзбекистон-Россия савдо ҳамкорлари доллар-рубль жуфтлигида ўзаро ҳисоб-китоблар бўйича ҳисоб-китоб ставкасини белгилашда қийинчиликларга дуч келса, улар рублнинг ўзгарувчанлиги бир хил бўлмаган бошқа жуфтлик учун ҳисоб-китоблар бўйича келишиб олиши мумкин, масалан, юан-рубль жуфтлиги. Ўзбекистон банкларида тўпланган ортиқча рубль захиралари рублда тузилган импорт шартномалари (Россиядан Ўзбекистонга) учун тўлов учун ишлатилиши мумкин. Шунинг учун энди Ўзбекистон банклари асосий эътиборни доллар-рубль жуфтликлари ўртасидаги клиринг масалаларини ҳал этишга, умумий клиринг шартларини ишлаб чиқишга, яъни келажак учун валюта курсини белгилашга, бозор курсида клирингга, етказиб бериш шартларини ҳисобга олган ҳолда ва ҳоказоларга қаратилади. Бу ерда кўплаб ноаниқликлар бўлади, аммо етказиб берувчи ва харидор ўртасида ўзаро тушуниш мавжуд бўлганда, банкирлар учун ҳал қилиб бўлмайдиган муаммолар бўлмайди.

Шуни тушуниш керакки, ўзининг ички бозорида (Россия Федерацияси  ҳудудида) рублнинг ликвидлиги ҳам улгуржи (биржа савдолари, юридик шахслар билан амалиётлар) ва чакана бозорларда (нақд валюталар билан амалиётлар) сезиларли даражада камайди. Шу сабабли, Россия Федерациясининг барча банклари, шунингдек, ташқи савдо агентлари рублнинг камида қандайдир бўлса ҳам ликвидлиги ва айланмасини таклиф қиладиган бозорлар ва ҳуқуқий амалиётларни топиш учун барча мавжуд чораларни кўрадилар. Бундай бозорлар МДҲ мамлакатлари бозорлари, биринчи навбатда Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистон ва Тожикистон бозорларидир. Россия банкининг рубль курсини барқарорлаштиришдаги муваффақиятининг дастлабки белгилари аллақачон яққол намоён бўлмоқда. Биринчи кунлардаги ваҳима ўтди ва тўлов балансини барқарорлаштириш бўйича турли чора-тадбирларни қўллаш истиқболлари ҳақида маълум тасаввур пайдо бўлди.

Сўмнинг долларга нисбатан курси қанчалик барқарор бўлади

Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетини тасдиқлашда сўмнинг АҚШ долларига нисбатан курсининг ҳисобланган параметри (маълум бир тахминий ўртача алмашув курси) белгиланди. Айни пайтда бизнинг Марказий банкимиз томонидан валюта курсига бироз тузатиш киритилмоқда, аммо буларнинг барчаси аввалроқ белгиланган доирада юз бермоқда ва Россия Федерацияси  ҳарбий ҳаракатларининг таъсири ҳақида гапиришнинг ҳожати йўқ.

Гап шундаки, Ўзбекистон миллий валютасининг курси бироз бошқача омиллар билан белгиланади, улар бахтимизга, Ўзбекистоннинг ташқи савдо амалиётлари билан бевосита боғлиқ эмас (бу, биринчи навбатда, Ўзбекистон олтин ва валютасининг мустаҳкам ҳажмлари заҳиралар, уларни ташқи омилларсиз тўлдириш учун ички имкониятлар, мамлакатни зиддиятга аралаштирмаслик, мамлакатнинг барқарор тўлов баланси).

15-март эрталабдан сўмнинг курси бир АҚШ доллари учун 11100 сўмдан ошди. Аммо шуни ёдда тутиш керакки, 2022 йилги давлат бюджетини режалаштиришда юқорида қайд этилган тахминий валюта курси 11 300 сўмни ташкил қилган.

Ижтимоий тармоқларда муҳокама қилинаётган ўзбек сўмининг кутилмаган ва кучли девальвацияси ҳақида ҳозирча гапиришнинг иложи йўқ, чунки бозор кутганлари ҳар хил ва мамлакат заҳиралари етарли. Марказий банк томонидан олтин қазиб олиш ва сотиб олиш имконияти, шунингдек, мамлакат меҳнат ресурсларини экспорт қилишдан тушган тушумларнинг салмоқли улуши туфайли ўзбек сўмининг айирбошлаш курси ташқи савдо баланси билан мустаҳкам боғлиқ эмас.

Россияда меҳнат қилаётган муҳожирлар қандай қийинчиликларни бошдан кечирмоқда ва улар Ўзбекистонга қайтадими?

Ўзбекистон учун бу ҳозирги вазиятдаги энг жиддий масала, чунки ватандошларнинг пул ўтказмалари (мигрант сўзини маъно жиҳатдан нотўғрилиги учун ишлатмасликни маъқул кўраман) ўз ҳажми бўйича мамлакат бюджетида катта ўрин тутади. Айрим ҳисоб-китобларга кўра, юртдошларимизнинг Россиядан ўтказмалари 20 фоиздан 30 фоизгача қисқаради. Бироқ, мен бу пессимизмни баҳам кўрмайман:

• Фактлар кўрсатганидек, энг инқирозли йилларда ҳам (2008 ва 2014-йиллар) ҳам юртдошларимизнинг трансферлари сезиларли даражада пасаймаган ва трансферлар ҳажмининг қисқариши 10-12 фоиздан ошмаган;
• Аксарият юртдошларимиз уруш оқибатларидан катта зарар кўрадиган ишлаб чиқаришларда ишламайди. Бундан ташқари, урушдан кейинги иқтисодий тикланиш учун сафарбарлик ишчи кучига бўлган талабни оширишда ўз ролини ўйнайди ва аста-секин, лекин, албатта, рублнинг қадрсизланиши ва Россия Федерациясида қолиш ва ишлаш харажатларининг ошиши натижасида юзага келган йўқотишларни қоплайди. ;
• Юртдошларимизнинг салмоқли қисми у ердаги яшаш муҳитига анчадан бери сингиб кетишган ва у ерда аллақачон оила топган. Улар, асосан, кекса ота-оналари ва, эҳтимол, Ўзбекистондаги никоҳдан бўлган болаларига пул жўнатишади. Яшаш жойи ва ватандаги қариндошлар олдидаги ижтимоий масъулият одамларни, қийинчиликларга қарамай, уларнинг моддий таъминоти сезиларли даражада пасайишига йўл қўймасликка ундайди. Маълумки, ҳар иккала катталар ҳам ёш оилалар оила аъзоларидан бири ишлайдиган оилаларга қараганда кўпроқ яшаб қолиш имкониятига эга.

Бундан ташқари, Россиядан ўтказмалар барча мамлакатлардан ўтказмаларнинг умумий ҳажмининг тахминан 55-60% ни ташкил қилади.

Юқорида айтилганларга асосланиб, трансферлар ҳажмида сезиларли пасайиш бўлмайди ва бундай пасайиш анъанавий ҳажмларнинг 7-10% оралиғида бўлади.

Бироқ, барча прогнозларнинг тўғрилиги ҳарбий ҳаракатларнинг ҳақиқий давомийлигига ва санкцияларнинг ватандошларимиз энг кўп банд бўлган иқтисодиёт тармоқларига (қурилиш, уй-жой, умумий овқатланиш ва бошқалар) таъсири даражасига боғлиқ.

Ўз ватандошларимизнинг Ватанга оммавий қайтишини кутмаслигимизнинг яна бир сабаби шундаки, у ердаги ҳамюртларимиз Ўзбекистон иқтисодиёти можаро ҳудудидан қайтган 10 минг кишини ҳам бир зумда иш билан таъминлай олмслигини яхши билишади. Биз Россияда уларнинг жойлашувини минтақавий қайта тақсимлашни, келгуси олти ой ичида вазиятни босқичма-босқич текислаш билан даромаднинг пасайишини кутишимиз керак.

Агар юртдошларимиз бошидан кечираётган ва бир мунча вақт бошдан кечирадиган қийинчиликлар ҳақида гапирадиган бўлсак, бу рублнинг долларга нисбатан курсининг тез тушиб кетиши, яъни улар рублда оладиган даромадларининг харид қобилиятининг реал пасайишини англатади. Иккинчиси, Россиянинг ўзида нархларнинг кенг кўламли ўсиши, бу ҳам юртдошларимиз чўнтагига зарба бериб, уларнинг истеъмол саватини пасайтиради. Ниҳоят, улар Ўзбекистонга пул ўтказишда қийналишмоқда, чунки улар даромадларининг реал қиймати пасайиши билан бирга транзаксия харажатлари ҳам кескин ошган.

Учинчи муҳим омил: Россияда, ўрта муддатли истиқболда, иқтисодий санкциялар ва Россия Федерацияси аҳолиси турмуш даражасининг пасайиши фонида, ўз муаммолари учун кимнидир айблашга мойил маҳаллий аҳолининг маълум бир қисмида ташриф буюрувчиларга нисбатан ижтимоий муросасизлик пайдо бўлиши мумкин,. “Омон бўлсак кўрармиз” деган гап бор-ку

Абдулла Абдуқодиров,

Anhor.uz иқтисодчиси