“Авваллари бундай чиқишларни орзу қилиш ҳам мумкин эмасди” – Фанлар академияси профессор Ибодуллаевнинг мурожаати тўғрисида

Тошкент тиббиёт академияси профессори Зарифбой Ибодуллаевнинг мурожаати “илмий этикага” ва Ўзбекистон илм-фанидаги долзарб вазиятга тўғри келмайди, деб баёнот берди Ўзбекистон Фанлар академияси матбуот хизмати. Бу ҳақда Фарғона нашри ёзади.

Аввалига Фанлар академияси профессор нутқини сўнгги йилларда амалга оширилган демократик ислоҳотлар самараси сифатида кўриш мумкинлигини таъкидлади: “Мурожаат муаллифи яхши билиши керакки, авваллари бундай чиқишларни орзу қилиш ҳам мумкин эмасди. Бизнингча, инсоннинг етарли даражада асосланмаган шахсий фикрини ижтимоий тармоқларда эълон қилиши илмий этикага тўғри келмайди”.

Фанлар академияси матбуот хизмати ўз ҳисоботида Ибодуллаевнинг постида келтирилган қатор фикрларни рад этишга уринди. Хусусан, Ўзбекистон илм-фани жар ёқасига яқинлашаётгани, ёш олимлар ўртасида плагиат авж олиб бораётгани ҳақидаги хулосаларни.

ФА муаллиф ўз сўзлари учун ҳеч қандай далил келтирмаганини таъкидлади. “Агар биз реал фактлар, мавжуд статистик маълумотлар ва рақамларга таянадиган бўлсак, сўнгги беш йил ичида Ўзбекистон фани қандай янги босқичга кўтарилганига гувоҳ бўламиз, аниқ ва ижтимоий-гуманитар фанлар бўйича олимларимиз, айниқса ёшлар катта муваффақиятларга эришмоқда”, – дея қайд этди ФА.

Ибодуллаевнинг кафедралар ва илмий лабораторияларнинг жиҳозлари эскирган, аммо бу ҳеч кимни безовта қилмаётгани ҳақидаги даъволаринига Фанлар академияси биргина сўнгги уч йилда фанга давлат бюджетидан қарийб 800 миллиард сўм ажратилганини, олимлар иш ҳақи қарийб икки ярим бараварга ошганини, 112 ўқув лабораториясини ташкил этиш ва жиҳозлаш учун 600 минг доллар сарфланганини айтиб, жавоб қилди. Жами 53 та олий ўқув юртининг 400 та ўқув лабораторияларини босқичма-босқич замонавий ўқув-лаборатория жиҳозлари билан жиҳозлаш режалаштирилган бўлиб, бунинг учун 17 миллион доллар ажратилган бўлса, 2019-йилдан буён 11 миллион долларлик еттита университетлараро илмий-тадқиқот лабораториялари ташкил этилди.

“Агар муаллиф Президентимизнинг кейинги йилларда қабул қилинган математика ва физика, кимё-биология фанларини ривожлантиришга оид қарорлари билан танишганида, ушбу қарорлар матнларидан илм-фан соҳасидаги мавжуд муаммолар Президент ва Фанлар академияси томонидан очиқ, ҳар томонлама муҳокама қилинаётганини ва ўз ечимини топаётганини билиб олган бўларди”, – дейилади ФА жавобида.

Ибодуллаевнинг 2020-йил 1-май куни тўғони бузилган Сардоба сув омборига Зоология институти мутахассисларини юбораётганидан норозилигига жавобан Фанлар академияси нафақат зоологлар, балки материалларнинг сейсмик чидамлилиги, материалшунослик, механика каби соҳалардаги мутахассислар вазиятни ҳар томонлама ўрганиш, унинг оқибатларини бартараф этиш ва келажакда юзага келиши мумкин бўлган фожиаларнинг олдини олиш учун ўша ерга боришганини маълум қилди.

Ибодуллаевнинг Фанлар академияси, унинг фикрича, қариялар уйига айлангани ҳақидаги сўзларига алоҳида банд ажратилган.

“Дарҳақиқат, 2016-йилда Фанлар академияси тизимида фан докторларининг ўртача ёши 67,2 ёш, фан номзодлари эса 58,1 ёшни ташкил этган бўлса, бугунги кунда мамлакатимизда илм-фанга қаратилаётган эътибор ва моддий-техника базаси самарасидир. қўллаб-қувватлаш, ёшларнинг илм-фанга кириб келаётгани сони 2022-йил январь ҳолатига кўра, Фанлар академиясида фан номзодларининг ўртача ёши 63,3 ёшни, фан номзодлари/фан номзодлари 50,1 ёшни, барча ходимларнинг ўртача ёши 45,6 ёшни ташкил этади, – деб баёнот берди Фанлар академияси.

Ибодуллаевнинг Ўзбекистон илм-фанида салмоқли кашфиётлар йўқлиги ҳақидаги баёнотига Фанлар академияси улар шунчалик кўпки, “илмий иш натижалари тўғрисида батафсил маълумотни кичик бир мақолага сиғдириш қийин”, деб жавоб берди. Бундан ташқари, “профессор илмий соҳа вакили сифатида Фанлар академияси томонидан нашр этилган 20 дан ортиқ илмий журналлардан, шунингдек, Фанлар академияси олимларининг нуфузли халқаро илмий нашрларда чоп этилган илмий мақолаларидан хабардор бўлиши керак. »

“Шу пайтгача Фанлар академиясида дунёга машҳур кўплаб олимлар самарали фаолият юритиб келишди. Уларни битта мақолада санаб ўтишнинг ўзи кифоя қилмайди. Бизнинг далилларимиз тўғри бўлиши учун камида битта мисол келтирамиз. Ш[авкат] Аюпов раҳбарлик қилаётган Романовский номидаги математика институти математик тадқиқотлар бўйича дунёга машҳур марказлардан бирига айланди”, — дейилади Фанлар академияси хабарида.

“Фанлар академиясини “у ухлаб ётибди”, “янги яҳё ғуломовлар” йўқлигида айблашдан аввал “уйғониб”, ҳеч бўлмаганда ҳар куни чиқадиган хабарлар орқали илм-фан соҳасидаги ютуқлар билан танишиб чиқишни тавсия қиламиз”, деб  таъкидлашди ФАда.

Фанлар академияси сайтидаги матн муаллифларига кўра, Ибодуллаевнинг “Ахир, шундай инсонлар сиз сўкаётган Совет Ўзбекистонида ўсган” деган навбатдаги жумласи пост муаллифининг асл мақсадини кўрсатади.

“Фанлар академиясида биронта олим “Совет Ўзбекистони”ни қораламади ёки муҳокама қилмади. Улар фақат Совет ҳукумати сиёсатини танқид қилишди, фарқни кўриш керак, – деб таъкидлади Фанлар академиясида. — Сўнгги пайтларда қўшни давлатлар ва постсовет ҳудудида рўй бераётган воқеаларга назар ташлайдиган бўлсак, муаллиф бундай саволларни бежиз бермаганини кўриш қийин эмас. Собиқ Иттифоқдаги ҳаётни тараннум этишга, уни севишга, иттифоққа қайтиш учун чорлайдиган бу мурожаатлар олдин ҳам бўлган, ва келажакда, эҳтимол, кучаяди.Ибодуллаевнинг “бундай муқаддас замин тақдирини халқ олдида бир тийин ҳам обрў-эътиборга эга бўлмаган қандайдир бир ҳовуч хушомадгўйлар, порахўр ҳоким ва вазирларга ишониб топшириб қўйган”, деган ғазабига эътибор қаратиб, Фанлар академияси бундай сўзлар нафақат ўзбек одоб-ахлоқига, балки қонунларга ҳам зид эканлигини таъкидлади.

“Муаллиф [ўз даъволарини] аниқ фактлар асосида исботлаши ёки қонун олдида жавоб бериши керак. Ўйлаймизки, бундай мурожаат қилишдан аввал мамлакатимизда амалдаги қонунчилик билан яхши танишиб чиқиш, туҳмат ва оммавий ҳақорат учун белгиланган жавобгарлик ҳақида унутманг”, — дея таъкидлади Фанлар академияси.

“Эътиборлиси, муаммо кўтариш, камчиликларни кўрсатиш осон, лекин негадир профессор ўз чиқишларида муаммони кўтарди, лекин ечимини таклиф қилмади. Олимнинг ўзи илм-фан ривожи учун янгилик қилдими, деган савол туғилиши табиий!

Зарифбой Ибодуллаев ўз постида ўзбек илм-фанининг тушкун аҳволи, муҳим кашфиётлар йўқлиги, мутасаддиларнинг олимларга нисбатан ўзбошимчалиги, Фанлар академияси ҳаракатсизлигидан норози бўлиб, буни қариялар уйига қиёслаган эди.

“Биз, олимлар, қачонгача жим турамиз? Ахир ҳамма соҳа олимларининг меҳнати кўп-ку! Нега буни дадиллик билан Президент маъмуриятига билдирмаймиз? Нега Фанлар академияси ухлаяпти? Менимча, Фанлар академияси аллақачон қариялар уйига айланган. Жаҳон аҳамиятига эга бўлган бирорта ҳам кашфиёт йўқ. Нега ўзбек олимлари бундай аҳволга тушиб қолишди?” — деб ёзган эди, хусусан, 19-февраль куни тиббиёт академияси профессори.

Икки кундан сўнг у шахсан ўзи тайёрлаган китобларнинг фотосуратини изоҳ билан бирга эълон қилди: “Мендан яна ватанингиз учун нима қилдингиз деб сўрашди:? Мана булар эса мен 1991 йилдан бери қилган нарсалар”.