“Чегара билмас шифокорлар”: Ўзбекистон дориларга чидамли сил касаллигини даволашнинг энг яхши схемасини топишга муҳим ҳисса қўшди

Фото– Церемония открытия клинического исследования TB-PRACTECAL в Нукусе, 2017 год © Alpamis Babaniyazov

Атиги 6 ой давом этадиган янги тўлиқ перорал схема кўп миқдордаги дори-дармонга чидамли силни (КДЧ-СИЛ) даволашда дориларга чидамли сил (ДЧ-СИЛ) билан оғриган одамларни даволашнинг ҳозирги усулларидан кўра хавфсизроқ ва самаралироқдир.  “Чегара билмас шифокорлар” /Médecins Sans Frontières(MSF) томонидан бугун Янги Англия Тиббиёт журналида (New England Journal of Medicine ) чоп этилган клиник тадқиқот натижалари буни тасдиқламоқда. Бу ҳақда Anhor.uz  нашрига ташкилот маълум қилади.

Ушбу маълумотлар “Чегара билмас шифокорлар” томонидан бошланган TB-PRACTECAL биринчи рандомлашган назорат остида клиник синов натижаларини акс эттиради. Кўп мамлакатда ўтказилган клиник синов олти ойлик силга қарши тўлиқ перорал орқали даволаш схемасининг самарадорлиги ва хавфсизлигини исботлади. Ушбу натижаларга асосланиб, ЖССТ 2022-йил 15-декабрда чоп этилган кўп дори-дармонларга чидамли сил касаллигини даволаш бўйича янгиланган Йиғма қўлланмада янги даволаш схемасини тавсия қилди . Дунё бўйлаб сил касаллигига чалинган кўплаб одамларнинг ҳаётини ўзгартирадиган бу натижаларга эришишда Ўзбекистоннинг ҳиссаси катта.

Тадқиқот 2017-йилдан бери Беларусь, Жанубий Африка ва Ўзбекистондаги еттита марказда давом этмоқда ва 2021-йилнинг март ойида якунига етди. Унда дунё бўйича жами 552 нафар бемор иштирок этган бўлса, улардан 248 нафари Ўзбекистонда. Мамлакатдаги клиник синов мамлакат Соғлиқни сақлаш вазирлиги билан яқин ҳамкорликда Нукус ва Тошкент шаҳарларида ўтказилди.

Ҳозирги вақтда бешта давлат “Чегара билмас шифокорлар” кўмагида янги қисқа муддатли схемаларни жорий қилишни бошлади ва деярли 400 бемор даволаниш учун қабул қилинди. Яна саккизта давлат 2023 йилда янги схемаларни жорий этиш ниятида.

“Чегара билмас шифокорлар” тиббий директори ва TB-PRACTECAL бош тадқиқотчиси Берн-Томас Ньянгва: “Биз тадқиқот натижалари Янги Англия Тиббиёт журналида жиддий текширувдан сўнг чоп этилганидан хурсандмиз”-, деди. – Ушбу нашр ЖССТ тавсияларига қўшимча равишда, янги даволаш схемасини амалга ошириш тўғрисида қарор қабул қиладиган қонун чиқарувчи ва тиббиёт органлари учун батафсилроқ далиллардан фойдаланиш имконини беради. Нисбатан яқин вақтгача, 50 йилдан ортиқ вақт давомида сил касаллигини даволашнинг янги усуллари мавжуд эмас эди. Нега? Чунки бу касаллик у билан курашиш учун ресурсларга эга бўлган одамларга камдан-кам ҳолларда таъсир қилади. Ушбу тадқиқот “Чегара билмас шифокорлар”  томонидан ушбу бўшлиқни тўлдиришга уриниш эди. Энди янги даволаш схемаси унга муҳтож бўлган ҳар бир киши учун мавжуд бўлиши жуда муҳим”.

TB-PRACTECAL учта дори комбинациясини мамлакатдаги тиббий ёрдамни кўрсатиш стандартларига мувофиқ синовдан ўтказди. Уларнинг барчаси мавжуд даволаш усулларига нисбатан афзалроқ деб ҳисобланди. Бироқ, бедаквилин, претоманид, линезолид ва моксифлоксациннинг (BPaLM) олти ойлик режими энг самарали ва хавфсиз эканлиги кўрсатилган.

“Биз тўққиз йил олдин TB-PRACTECAL клиник синовини бошладик, чунки нимадир қилиш вақти келган эди”, – дейди Берн-Томас Ньянгва. – Беморлар бизга аввалги даволаш схемалари жуда узоқ, самарасиз ва чарчатувчи эканлигини айтишди. Қўшимча таъсирлар касалликнинг ўзидан ҳам ёмонроқ эди. Улар ҳақиқатан ҳам паст самарадорликни кўрсатдилар: фақат ҳар иккинчи бемор тузалиб чиқарди. Янги BPaLM режими 89% даволаш даражасига эга, хавфсиз, қисқа муддатли, осон ўтади ва қабул қилиш учун сезиларли даражада камроқ таблеткаларни талаб қилади”.

“Мен сил билан касалланганимни билганимда, ишонмадим,” – дейди ўзбекистонлик 24 ёшли математика факультети талабаси Абдураҳмон. Ташхис қўйилганидан сўнг, у ўқишни тўхтатишга мажбур бўлган [ДЧ-СИЛ ташхиси]. Мен TB-PRACTECAL клиник синовида қатнашишга қарор қилдим ва мени қисқароқ, олти ойлик даволаш курси учун тасодифий танлаб олишди. Таққослаш учун, стандарт даволаш курси икки йил ёки ундан кўпроқ давом этади. Умуман олганда, даволанишда бўлгани каби, қийин дақиқалар ҳам бўлди, лекин бу мен икки йил давомида даволанганимдан кўра яхшироқ эди. Мен ўқишга нисбатан тез қайтишга муваффақ бўлдим”.

II/III босқич MSF клиник синови шуни кўрсатдики, BPaLM нинг янги қисқартирилган схемаси рифампицинга (RR-TB) қарши жуда самарали ва ҳозирги стандарт режимга қараганда хавфсизроқ. BPaLM гуруҳидаги беморларнинг 89 фоизи стандарт даволаш гуруҳидаги 52 фоизга нисбатан тузалиб чиқишди ва BPaLM гуруҳида стандарт даволаш гуруҳига қараганда камроқ ножўя таъсирлар қайд этилган. BPaLC ва BPaL ҳам стандарт даволаш режимига нисбатан анча яхши натижаларни кўрсатди.

Янги режим ҳар йили дорига чидамли сил касаллиги билан оғрийдиган 500 000 кишига умид бахш этса-да, Дори воситалари глобал фонди (GDF) учун олти ойлик BPaLM даволаш курсининг энг паст нархи тахминан 600 долларни ташкил этади, бу ҳали ҳам“Чегара билмас шифокорлар” ташкилоти чақираётган 500 доллардаги энг юқори нархдан юқори. Силга қарши янги дори воситаларидан бири, Johnson & Johnson компанияси томонидан асосан ҳукумат ва хайрия ёрдами билан ишлаб чиқилган бедаквилин препарати. Бу тадқиқотчилар бедаквилинни олти ойлик курс учун 102 доллардан паст нархда ишлаб чиқариш ва сотиш мумкинлигини тахмин қилишларига қарамасдан, олти ойлик курс учун 270 долларга сотилади, бу дунёдаги энг паст нархдир. Аслида, TB-PRACTECAL  клиник тадқиқотлари доирасида ўрганилган барча учта схема катта эҳтимол билан ҳозирги даволаш курси билан солиштирганда, даволаниш харажатларини  камайтиради.

“TB-PRACTECAL томонидан текширилган BPaLM учун қисқароқ, хавфсизроқ ва самаралироқ даволаш режимини жорий этиш сил билан касалланган одамларнинг ҳаётини ўзгартириши мумкин. Аммо даволашнинг мазкур схемасида қўлланиладиган дорилар мавжуд бўлгандагина, – дейди MSF компаниясида асосий дори воситаларидан фойдалани (MSF Access Campaign) учун сил касаллигига қарши препаратлар бўйича мутахассис Кристоф Перрин. Бедаквилин ишлаб чиқиш  учун давлатнинг катта маблағлари тўланганлиги сабабли, биз дориларга чидамли силни даволашнинг тўлиқ курси бир киши учун 500 доллардан ошмаслиги учун Johnson & Johnson компаниясини ушбу дори нархини пасайтиришга чақирамиз. Ушбу касаллик жуда кўп одамлар ҳаётига зомин бўлди. Сил билан касалланган одамлар қисқароқ, хавфсизроқ ва арзонроқ даволаш схемаларидан зудлик билан фойдаланишга лойиқдир”.

“Чегара билмас шифокорлар” сил касаллигини даволаш соҳасидаги энг энг кўламли лойиҳаларни амалга ошираётган нодавлат ташкилотлардан биридир. 2021 йилда дунё бўйлаб 17 221 киши, жумладан уларнинг 2 309 нафари дориларга чидамли сил билан билан касалланган,  “Чегара билмас шифокорлар” ташкилоти кўмагида силдан даволашни бошлади. Ташкилот силга қарши кураш миллий дастурлари, кўплаб мамлакатларнинг соғлиқни сақлаш органлари ва бошқа ҳамкорлар билан дорига чидамли сил билан касалланган беморларга имкон қадар тезроқ янги даволаш схемасини тақдим этилишини таъминлаш учун яқиндан ҳамкорлик қилмоқда.

If you have found a spelling error, please, notify us by selecting that text and pressing Ctrl+Enter.