Жаҳон банки Ўзбекистонга чорвачилик секторини яхшилашга ёрдам беради

Жаҳон банкининг Ижрочи директорлар кенгаши томонидан “Ўзбекистонда чорвачилик соҳасини ривожлантириш. 2-босқич”  лойиҳасини тасдиқланди. Уни амалга ошириш доирасида мамлакатда маҳсулдор, рақобатбардош, инклюзив ва иқлим ўзгаришига чидамли чорвачилик тармоғини яратишга кўмак берилади.

Жаҳон банки мазкур лойиҳани амалга ошириш учун техник ёрдам, илғор халқаро билим ва тажриба ҳамда 240 миллион доллар маблағ ажратади. Молиялаштириш Халқаро тараққиёт ассоциациясининг 150 миллион долларлик имтиёзли кредитини (5 йиллик имтиёзли даврни ҳисобга олган ҳолда 30 йил муддатга) ва Халқаро тикланиш ва тараққиёт банкининг (ХТТБ) 90 миллион долларлик доллар (24,5 йил, шу жумладан 4,5 йил имтиёзли давр билан) паст фоизли кредитини ўз ичига олади. Халқаро тараққиёт ассоциацияси ва ХТТБ Жаҳон банки гуруҳининг аъзоларидир.

Чорвачилик халқ хўжалигининг асосий йўналишларидан биридир. У Ўзбекистон ялпи ички маҳсулотининг 13 фоизини, қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқарилган ЯИМнинг қарийб 50 фоизини ташкил қилади. Бу ҳудуд қишлоқлардаги уй хўжаликлари даромадининг 45% дан 67% гача бўлган қисмини таъминлайди ва барча қишлоқ хўжалиги ишчиларининг қарийб 27 фоизини иш билан таъминлайди. Шу билан бирга, чорвачилик мамлакатдаги барча иссиқхона газлари чиқиндиларининг 13% дан ортиғи ва қишлоқ хўжалигидан чиқадиган чиқиндиларнинг асосий қисми ҳисобланади.

Ўтган ўттиз йилда чорвачилик маҳсулотлари кўпайди. Бироқ, Россия, Туркия, Қозоғистон каби қўшни давлатлар билан солиштирганда соҳада унумдорлик ҳали ҳам паст. Маҳаллий ишлаб чиқарувчилар ҳали ҳам ҳайвонлардан олинадиган тегишли озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган ички эҳтиёжни қондира олмаяпти. Прогнозларга кўра, 2035 йилга келиб, агар кейинги ўзгаришлар бўлмаса, мамлакат сут ва гўшт ишлаб чиқариш ички эҳтиёжнинг мос равишда атиги 59 ва 52 фоизини қондиради.

Ўзбекистонда майда фермерлар (деҳқонлар) сони қарийб 4,8 миллион кишини ташкил этади. Деҳқон хўжаликларида чорвачиликнинг маҳсулдорлиги фермер ва агрофирмаларга қараганда анча паст. Шундай қилиб, сигирларнинг маҳсулдорлиги деҳқон хўжаликларида кунига ўртача 3 литр, фермер хўжаликларида 8 литр, қишлоқ хўжалиги корхоналарида 20 литр сут соғиб олинади. Деҳқон хўжаликларининг замонавий ишлаб чиқариш воситалари, ахборот, технология ва молиядан фойдаланиш имкониятларини яхшилаш орқали деҳқон хўжаликлари ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш имконини беради.

“Янги лойиҳа ҳукуматга 2022-2026 йилларда Ўзбекистонда чорвачилик ва унинг тармоқларини ривожлантириш дастурини амалга оширишга ёрдам беради. Бу соҳада маҳсулот етиштириш, маҳсулдорлик ва даромадни ошириш, чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқарувчиларнинг бозор, технологиялар ва молиялаштириш манбаларига киришини яхшилаш, чорвачилик соҳасида яшил ва иқлимга чидамли қиймат занжирларини яратиш, шунингдек, озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашга қаратилган”. Бу ҳақда Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги ваколатхонаси раҳбари Марко Мантованелли қайд этди. “Лойиҳа, шунингдек, юқумли касалликларнинг олдини олиш, аниқлаш, уларга жавоб бериш ва даволаш мақсадида инсон, ҳайвонлар ва экотизим саломатлиги ўртасидаги муносабатларни кўриб чиқадиган “Ягона саломатлик” концепциясининг мамлакатда кенг жорий этилишига хизмат қилади”.

Юқоридаги мақсадларга эришиш учун лойиҳа қуйидаги тадбирларни амалга оширишга ёрдам беради:

1) Чорвачилик соҳасида давлат хизматларини ривожлантиришга инвестициялар. Ушбу йўналишдаги лойиҳа фаолияти маҳаллий чорвачилик ишлаб чиқарувчиларининг унумдорлигини, рақобатбардошлигини, инклюзивлигини (айниқса, фермерлар ва аёллар ўртасида) ҳамда иқлимга чидамлилигини ошириш учун қулай муҳит яратиш мақсадида тегишли давлат институтлари фаолиятини ва қонунчиликни такомиллаштиришни ўз ичига олади.

Лойиҳа Ўзбекистон Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг бошқарув салоҳиятини, чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқарувчиларга кўрсатилаётган хизматлар сифатини оширишга хизмат қилади. Хусусан, миллий ветеринария ахборот тизимини яратиш, лаборатория инфратузилмасини яхшилаш, шунингдек, Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси ходимларининг малакасини оширишга кўмаклашилади.

Лойиҳа бутун мамлакат бўйлаб чорвачилик бўйича ахборот-маслаҳат марказларини ривожлантириш, чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқарувчиларга турли хизматлар, жумладан ветеринария хизматларини кўрсатиш, ҳайвонлар зотини яхшилаш, иқлим ўзгариши таъсирига мослашишга кўмаклашади.

Лойиҳа, шунингдек, бутун мамлакат бўйлаб чорвачилик соҳасида илмий-тадқиқот ва инновациялар билан шуғулланувчи давлат органлари салоҳиятини оширишга ёрдам беради. Хусусан, мазкур муассасалар ходимларининг малакасини ошириш, инфратузилмасини яхшилаш чоралари кўрилади.

2) Бозор ва ишлаб чиқариш инфратузилмасини ривожлантиришга, шунингдек, чорвачилик маҳсулотлари бозорларига чиқиш имкониятларини кенгайтиришга инвестициялар. Мазкур йўналишдаги лойиҳа фаолияти чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқарувчиларнинг бозорларга чиқиш имкониятларини кенгайтириш мақсадида янги бозор ва ишлаб чиқариш объектларини қуриш ва мавжудларини реконструкция қилишдан иборат.

Лойиҳа аҳоли саломатлигини муҳофаза қилиш ва озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш мақсадида хориждан ҳайвонлар ва чорвачилик маҳсулотлари олиб кирилиши устидан назоратни яхшилашга ёрдам беради. Шунингдек, ҳайвонларни идентификациялаш, сертификатлаштириш ва келиб чиқишини аниқлашнинг миллий тизимини ишлаб чиқиш ва фойдаланишга топшириш чоралари кўрилади.

3) Чорвачилик соҳасида экологик ва иқлим ўзгаришига чидамли ишлаб чиқариш-сотиш занжирларини ривожлантиришга инвестициялар. Ушбу йўналишдаги лойиҳа фаолияти чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқарувчиларининг молиялаштириш манбаларидан фойдаланиш имкониятларини яхшилашга ёрдам беради. Хусусан, ваколатли маҳаллий тижорат банклари уларга соддалаштирилган тартибда кредитлар бериш имкониятига эга бўлади. Улар яшил чорвачилик бизнесини ривожлантиришга, корхоналар маҳсулдорлигини оширишга, шунингдек, иқлим ўзгариши оқибатларини юмшатишга ёрдам берадиган технологияларни сотиб олишга йўналтирилиши мумкин. Иккинчиси чорвачилик маҳсулотларининг ишлаб чиқарувчиларига иссиқхона газлари чиқиндиларини камайтириш, ишлаб чиқариш жараёнларида табиий ва энергия ресурсларидан самаралироқ фойдаланиш имконини беради.