«Жаҳонга барқарор, гуллаб-яшнаган, уйғун ва яхши боғланган Марказий Осиё керак» – Си Цзиньпин

Хитой раҳбари Си Цзиньпин жума куни Марказий Осиёга “ташқари аралашув”дан қочган ҳолда ривожланишнинг кейинги босқичига – инфратузилма тармоқларини барпо этишдан тортиб, савдони кенгайтиришгача бўлган кўтарилишига ёрдам берадиган амбициоз режани эълон қилди, деб ёзади Reuters агентлиги.

Хитой Марказий Осиёнинг бешта давлати – Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон ва Ўзбекистон билан ривожланиш стратегиясини бирлаштиришга ва барча олти давлатни модернизация қилишга кўмаклашиш учун биргаликда саъй-ҳаракатларни амалга оширишга тайёр, – деди Си Цзиньпин “Хитой – Марказий Осиё” саммитидаги нутқида.

“Жаҳонга барқарор, гуллаб-яшнаган, уйғун ва яхши боғланган Марказий Осиё керак”, – деди Си.

Шу билан бирга, олти давлат минтақа мамлакатларининг ички ишларига “ташқи аралашувлар”га ва “рангли инқилоблар”ни қўзғатишга уринишларга қарши туриши, шунингдек, терроризм, айирмачилик ва экстремизмга мутлақо тоқат қилмаслик позициясига амал қилиши лозим, – дея огоҳлантиради Си.

“Хитой Марказий Осиё давлатларига ҳуқуқ-тартибот, хавфсизлик ва мудофаа салоҳиятини яхшилашга ёрдам беришга тайёр”, – қайд этади у.

Ипак йўлининг тарихий Сиан шаҳрида бўлиб ўтган икки кунлик саммит Хитой давлат матбуоти томонидан Хитой минтақавий дипломатиясининг ғалабаси сифатида кўрсатилди.

Хитой ва Марказий Осиё давлатлари ўзаро стратегик ишончни чуқурлаштиришлари ва суверенитет, мустақиллик, миллий қадр-қиммат ва узоқ муддатли ривожланиш каби ҳаётий манфаатларга эга бўлган масалаларда бир-бирларига доимо “аниқ ва кучли қўллаб-қувватлаш”ни таклиф қилишлари керак, – деди Си.

Савдо ва инвестициялар

Си Цзиньпиннинг айтишича, Хитой Марказий Осиё давлатлари билан икки томонлама сармоявий келишувларни янгилайди ва минтақа билан трансчегаравий юк ташиш ҳажмини ҳар томонлама оширади.

Унинг қўшимча қилишича, Пекин Марказий Осиёдаги Хитой томонидан молиялаштирилган корхоналарда қўшимча иш ўринлари яратиш, минтақада хорижий омборларни қуриш ва Марказий Осиёда маданий туризмни ривожлантиришга қаратилган махсус темир йўл алоқасининг ишга туширилишини маъқуллайди.

Хитой ва Марказий Осиё ўртасидаги ўзаро савдо ўтган йили рекорд даражадаги 70 миллиард долларни ташкил этди, Қозоғистон 31 миллиард доллар билан етакчилик қилмоқда, чунки Хитой озиқ-овқат ва энергия хавфсизлигини оширишга қаратилган яқин иқтисодий ҳамкорликка интилмоқда.

Си “Хитой – Марказий Осиё” газ қувурининг Д линияси қурилишини тезлаштириш кераклигини айтди.

Шунингдек, у Хитой ва Марказий Осиёни нефть ва газ савдосини оширишга, саноат занжирлари доирасида энергетика соҳасидаги ҳамкорликни ривожлантиришга, янги энергия ва атом энергиясидан тинч мақсадларда фойдаланиш соҳасидаги ҳамкорликни фаоллаштиришга чақирди.

Бундан ташқари, Хитой Каспий денгизи орқали халқаро транспорт йўлаги қурилишини қўллаб-қувватлайди ва Хитой-Европа юк поезди марказлари қурилишини кучайтиради, – деди Си.

Россиянинг Украинага бостириб кириши шимолий савдо йўлларини Хитойга етиб бўлмайдиган қилиб қўйганидан кейин Пекин учун Марказий Осиё жозибадор бўлиб бормоқда. Минтақада ўсиб бораётган таъсир бўшлиғини Хитой тўлдиради, – дейди Center for Security Studies таҳлил марказининг глобал хавфсизлик гуруҳи раҳбари Брайан Карлсон.

“Масалан, ўтган ҳафта Қирғизистонда бўлганимда талабалар мендан Хитой Тайванга бостириб кириб, АҚШ билан уруш бошласа нима бўлади, деб сўрашди – бу Марказий Осиёга қандай таъсир қилади? Бу савол ҳақида аввал ўйлаб кўрмаган эдим, лекин жавобим шундай бўлди: “АҚШ Марказий Осиё давлатларини Хитойга қарши санкцияларга қўшилишга ва газ таъминотини тўхтатишга мажбурлашга ҳаракат қилади”. Аммо кейин бу ердаги одамлар билан гаплашдим, улар бундай бўлмаслигини айтишди. Мамлакатлар бетарафликни сақлаб қолиш учун барча имкониятларни ишга солади”, – деди Карлсон ўз интервьюсида.