Фемида, кўзларингдаги боғични олиб ташла

Омадимиз бор экан, биз 13-аср Англиясини кўрмаганмиз – ўша пайтда адолат жуда ўзига хос тарзда амалга оширилган. Масалан, одам ўғирликда айбдорлиги ёки йўқлигини аниқлаш учун уни боғлаб ҳовузга ташлашган. Агар чўкишни бошласа, демак у бегуноҳ, сузса, албатта жиноятчи бўлган.

Ҳозир буни тасаввур қилиш биз учун қийин, аммо ўрта асрлардаги суд тизимига қараганда инсонпарвар бўлган суд тизимимизни таҳлил қилсак, бизда ҳам ишланиши керак бўлган нарсалар борлигини тан олмасдан илож йўқ. Мамлакатимизда мустақиллик йилларида амалга оширилган ислоҳотлар суд-ҳуқуқ соҳасини демократлаштириш ва либераллаштириш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишда суд ҳокимиятининг роли ва аҳамиятини оширишга хизмат қилди. Бироқ, суд-ҳуқуқ тизимининг адолатсизлиги туфайли одамлар тақдири ўзгариб, синдирилган ёки аксинча, асоссиз юмшоқ қарорлар қабул қилиниб, жиноятчилар қўпол қонунбузарликлари учун кулгили жазо олган ёки ундан қутулиб қолган ҳолатлар ҳамон учраб турибди.

2017 йилда Боровский номидаги тиббиёт коллежи ўқувчиси Жасур Ибрагимовнинг муштлашув оқибатида ўлдирилгани ҳақидаги хабар бутун Ўзбекистонни ларзага солди. Унинг қотилига атиги 6 йил қамоқ жазоси белгиланди. 2019 йилда бу фожиа яна эсга тушди: жиноятчи шу қисқа муддатнинг бор-йўғи бир йилдан сал кўпроғини қамоқда ўтказди ва озод қилинди. Жазонинг қолган қисми иш ҳақининг 20 фоизини давлат ҳисобига ушлаб қолинган ҳолда 4 йил 5 ой 15 кун муддатга ахлоқ тузатиш ишлари билан алмаштирилди. Ахир инсон ҳаёти шунча турадими? Адолатга эришилмаган жойда жамият адолатга ишонадими?

“Бугун Ўзбекистон суд-ҳуқуқ тизимининг номукаммаллиги йўлидан боришни ўзига эп кўрадими?” деб сўрайди юридик фанлар доктори, профессор Светлана Селиманова. Албатта йўқ. Бу соҳада қатъий ислоҳотларни амалга ошириш вақти келди ва ислоҳотлар, энг аввало, шахс ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш кафолатларини мустаҳкамлаш ва кенгайтиришга қаратилиши лозим. Асосий Қонуннинг 44-моддасига киритилган ўзгартиришда “…ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органлари ва бошқа ташкилотларнинг, уларнинг мансабдор шахсларининг ноқонуний қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади”. Шу нуқтаи назардан, суд ҳимоясида бўлишнинг конституциявий кафолати жорий этилгани бу борада зарур ва мақсадга мувофиқ чора сифатида қаралмоқда.

Шу кунларда биз адолатли ва холис адолат йўлида қўйилган илк қадамларни кузатишимиз мумкин, бу тўғри – одамлар эртанги кунни, узоқ келажакни эмас, балки бугун ўз ҳаётида ижобий ўзгаришларни кўришни истайди. Ўзбекистонда инсон ҳуқуқ ва эркинликларини тўлиқ таъминлашга қаратилган қонунчилик базасини такомиллаштирмасдан туриб уларни амалга ошириш мумкин эмас. Ўзбекистон Фемидаси, кўзларни очиш вақти келди.