Жим турмасликка мажбур қилувчи аёл тақдирлари

Ижтимоий тармоқларда аёлларнинг ўз жонига қасд қилишлари ҳақидаги қайғули фактлар тобора кўпроқ пайдо бўла бошлади. Тайлоқ туманида яшовчи аёл ўзини осиб қўйилгани ҳақидаги хабар яшин тезлигида тарқалишга улгурмай, ижтимоий тармоқларда Самарқанд шаҳридаги Боғбонлар маҳалласида яшовчи келин сирка кислотасини ичиб, ўз жонига қасд қилгани ҳақидаги хабар тарқалди. Бундай воқеалар фожиали ўлим билан якунлангани учунгина жамиятга маълум бўлди, лекин ҳаётда жамият деярли билмайдиган воқеалар ҳам мавжуд. Бугун биз ўз жонига қасд қилмоқчи бўлган, аммо болаларининг бахтига тирик қолган аёл ҳақида ҳикоя қилмоқчимиз.

43 ёшли Дилдора (қаҳрамонларнинг исмлари ўзгартирилган) онасидан жуда эрта айрилган. Қизни ўгай онаси тарбиялаган ва ўгай қизини жуда эрта турмушга бериб юборган. Дилдоранинг оилавий ҳаётда бахти кулмади, эри ва қайнонаси билан доимий жанжаллар оиланинг бузилишига олиб келди. Ёш келин бир йил ҳам яшамай, уни ҳеч ким кутмаётган отасининг уйига қайтиб келди. Бироз вақт ўтгач, аёлни яна турмушга узатишди, аммо бу сафар ҳам унинг бахти кулиб боқмади. У узоқ йиллар давомида эрининг таҳқирликларига чидади. Эри хотинини хўрлар, болаларининг кўз ўнгида калтакларди. Қийинчиликларга дош беролмай, аёл ўзини ёқиб юбормоқчи бўлади, бироқ керосин ҳиди болаларнинг эътиборини ториб, улар хонага югуриб киради ва онанинг ўз жонига қасд қилишига йўл қўймайди

– Мен стресс ҳолатида эдим, қийинчиликлардан чарчадим ва улардан бир умрга халос бўлишни хоҳлардим, –  дейди аёл биз билан суҳбатда. –  Энг ачинарлиси, сиз вазиятдан чиқиш йўлини кўрмайсиз, чунки моддий жиҳатдан эрингизга қарамсиз, яна бошқа сабаблар ҳам бор. Мен ҳеч қаерда ишламайман, мактабни тугатгач, дарров турмушга узатишган. Менинг на маълумотим, на ҳунарим бор. Борадиган жойим йўқ, чунки ўгай онам ота-онамнинг уйида яшашимга рухсат бермайди. Шу йиллар давомида ўзим болаларни боқа олмаслигимни тушуниб, эримнинг таҳқирлашларига чидадим. Ўзимни ёқишга уринганимдан сўнг, мен касалхонага ётдим. Яшаш жойим йўқ, шунинг учун болаларни олиб кетолмайман. Турмуш ўртоғим уларни кўришга ҳам рухсат бермайди, лекин умид қиламанки, яқин кунларда фарзандларимни бағримга босиб, тарбияси билан шуғулланаман.

Ҳозир Дилдора “Раҳмдиллик” нодавлат нотижорат ташкилотида, у ерда тураржой ва ёрдам билан таъминланган. Аёлнинг оғир тақдири ўз жонига қасд қилишга уринганидан кейин маълум бўлди. Энг ачинарлиси, мудҳиш воқеа содир бўлгунга қадар Тайлоқ тумани марказида яшовчи кичик оилада нималар бўлаётганини ҳеч ким билмас эди.

“Раҳмдиллик” нодавлат нотижорат ташкилоти асосчиси Бибисора ​​Арипова 20 йилдан ортиқ вақтдан бери кўчада рўзғорсиз қолган, ҳаётида зўравонликни бошдан кечирган ва ўз жонига қасд қилиш арафасида турган аёлларга ёрдам бериб келмоқда. Уларнинг аксарияти ушбу ташкилот туфайли аллақачон ҳуқуқий ва психологик ёрдам, вақтинчалик уй-жой, касб ва иш билан таъминланган ёки кўмак олмоқда. Ёрдам сўрашга мажбур бўлган аёлларнинг ўртача ёши 18-35 ёшни ташкил қилади.

– Биз, биринчи навбатда, аёлларнинг саломатлигини мустаҳкамлашга ёрдам берамиз, – дейди Бибисора ​​Орипова. – Фақат кейинроқ, депрессия ҳолати йўқолиши билан биз улар билан биргаликда уларнинг муаммоларини, жумладан, ўзини ва оиласини боқишни ҳал қила бошлаймиз. Уларда ҳаётга қизиқиш уйғотамиз, рағбатлантирамиз. Дилдора бир неча ой олдин бизга келган, у қаттиқ стрессда эди, ҳозир у билан психологлар ишламоқда. Энг ачинарлиси, Дилдоранинг эри болаларни кўришга рухсат бермаяпти. Дилдоранинг ўз уйи бўлиши, шундан кейингина у болаларни ўзи олиб, ўзи тарбиялаши учун барча керакли ҳужжатларни йиғяпмиз.

Вилоят оила ва хотин-қизлар билан ишлаш бошқармасидан олинган маълумотларга кўра, йил бошидан буён (6 ойлик маълумотлар) вилоятда аёллар ўртасида 84 та ўз жонига қасд қилиш ва ўз жонига қасд қилишга уриниш ҳолатлари қайд этилган. Бу кўрсаткич ўтган йили (биринчи ярим йилликда) 127 ҳолатни ташкил қилган. Самарқанд, Каттақўрғон ва Ургут вилоятларида аёллар ўртасида ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари кўпайган. Энг кам ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари Нуробод ва Нарпай вилоятларида қайд этилган. Таҳлиллар шуни кўрсатадики, аёлларнинг аксарияти ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари ўз вақтида бартараф этилмаган оилавий келишмовчиликлар туфайли содир бўлмоқда.

– Ўз жонига қасд қилиш сабаблари жуда хилма-хил бўлиши мумкин, бироқ уларнинг умумий жиҳати бор – инқирозли вазият натижасида одам ўз-ўзига дош бера олмаслигини, чуқур, чўзилган депрессияга тушиб қолганини ҳис қилади, – дейди вилоят ҳокими ўринбосари, оила ва хотин-қизлар масалалари бошқармаси бошлиғи Зебинисо Раҳмонова. – Муаммолар жуда кўп. Аёллар ўртасида жиноятчиликнинг кўпайиши, ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари тез-тез учраб бораётгани бунинг далилидир. Шу боис Президентнинг 2 мартдаги қарори билан Оила ва хотин-қизлар масалалари давлат қўмитаси ҳудудий бўлинмалари билан қайта ташкил этилди. Ҳужжатда ҳар бир маҳаллада фаол хотин-қизлар ўринларини ташкил этиш кўзда тутилган. Иккинчиси оилалар билан ишлайди, муаммоларни ичкаридан ўрганади, муҳтож аёлларга ёрдам беради. Янги лавозимдаги ишимни аёлларнинг бундай хатти-ҳаракатлари сабабларини таҳлил қилишдан бошладим. Албатта, ҳар бир ҳолат индивидуалдир ва ўз жонига қасд қилишнинг олдини олишнинг ягона усули йўқ. Энг катта қийинчилик шундан иборатки, аёлларимиз кўп йиллар давомида уйдаги жанжални кўчага олиб чиқмайди, ўзларига нисбатан хўрловчи муносабатда бўлишади. Улар жим туришни афзал кўради ва вазиятдан чиқиш йўлини топа олмай, ўз жонига қасд қилишга қарор қилади.

Таҳлиллар шуни кўрсатадики, ўз жонига қасд қилиш турли ёшдаги одамлар томонидан содир бўлмоқда. Бир неча йил олдин ўсмирлар орасида ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари кузатилган бўлса, ҳозир бу тенденция аёллар ва қизлар орасида. Шубҳасиз, ҳар бир ўз жонига қасд қилиш ёки унга уриниш у содир бўлган оилаларнинг ҳаётига таъсир қиладиган жиддий фожиали воқеадир.

Самарқанд шаҳар ИИБ Хотин-қизлар билан ишлаш бўлими бошлиғи, майор Дилора Хотамова ўз жонига қасд қилишнинг олдини олиш комплекс ёндашувни, барча муассасалар – оилалар, маҳаллалар, мактаблар, ҳуқуқ-тартибот идоралари саъй-ҳаракатларини бирлаштиришни талаб қилади, деб ҳисоблайди.

“Бу санаб ўтилган барча мутахассислар ўз жонига қасд қилиш бўйича мутахассис малакасига эга бўлиши керак дегани эмас, аммо одамларнинг муаммоларини эрта аниқлаш қобилияти ўз жонига қасд қилиш хавфининг олдини олишга ёрдам беради. Менимча, муаммони давлат даражасида кўтариш, оммавий ахборот воситаларида ўз жонига қасд қилиш ҳақида гапириш орқалигина одамларга ёрдам бериш мумкиндек туюлади. Биз ўз жонига қасд қилиш деган стигмадан халос бўлишимиз ва шунчаки мулоқотни бошлашимиз, яқинларимизларнинг ёнида бўлишимиз, уларнинг ҳиссиётларини сезишимиз керак – ҳар бир қўйилган қадам кимнингдир ҳаётини сақлаб қолиши мумкин”.

Замира Балтаева