“Yashil” ko‘chmas mulk: kuchayayotgan barqaror qurilish trendi va uning bozorga ta’siri

Qurilishga yondashuv har doim yangi tendensiyalar va hodisalar ta’sirida o‘zgarib boradi, bugungi kunda esa ekodevelopment muhim yo‘nalishlardan biriga aylanmoqda. Qulaylik va atrof-muhitni muhofaza qilishning uyg‘unligini ta’minlovchi yashil binolar endi shunchaki urf bo‘lgan trend emas, balki ko‘chmas mulk bozorini o‘zgartiruvchi muhim tendensiyaga aylanmoqda. Yashil binolar nafaqat qulay uy-joy bilan ta’minlaydi, balki atrof-muhitga ko‘rsatiladigan zararni ham kamaytiradi. Lekin bu shunchaki urf bo‘lgan trendmi yoki ko‘chmas mulk bozorini o‘zgartiradigan haqiqatan ham muhim bo‘lgan tendensiyami? Realting.uz platformasining rahbari Andrey Sodiqov bilan birgalikda biz bunday loyihalarga qiziqishning ortishiga nima turtki bo‘layotgani, ular qanday afzalliklarga egaligi va sohani qanday kelajak kutayotganini ko‘rib chiqamiz.

Avvalo, bu turdagi qurilish o‘zi nimadan iborat ekani haqida to‘xtalib o‘tamiz. Ekologik rivojlanish ilk bor 70-yillarda Qo‘shma Shtatlarda sog‘lom turmush tarzi va atrof-muhit uchun harakat g‘oyasi sifatida paydo bo‘lgan, uning doirasida birinchi xususiy uylar qurila boshlandi, bu borada turli xil ekologik yondashuvlar amalga oshirildi. Bunday uylar muqobil energiya manbalaridan foydalanishni boshladi, ular asta-sekin butun bir energiya samaradorligi harakatiga aylandi.

Umuman olganda, bu atrof-muhitga salbiy ta’sirni minimallashtirishga qaratilgan qurilish va mulkni boshqarishga bo‘lgan yondashuvdir. Bu konsepsiya tabiatni birinchi o‘ringa qo‘yadi va uning maqsadi nafaqat qurilish jarayonida ekotizimga yuklama yaratmaydigan binolarni barpo etish, balki tabiat bilan uyg‘unlikda odamlar uchun qulay yashash sharoitlarini yaratishdan iborat. Qo‘shma Shtatlardan keyin bu g‘oya Yevropaga ta’sir qildi, so‘nggi yillarda esa u Rossiyaga faol tarqala boshladi. Ayni paytda О‘zbekistondagi rivojlanish ham “yashil” ko‘chmas mulkning yorqin misollaridan holi emas.

“Yashil” ko‘chmas mulkning afzalliklari

Yashil qurilish konsepsiyasi bo‘yicha qurilgan binolarning nimasi jozibali? Ushbu yondashuv energiya samaradorligiga alohida e’tibor beradi. Bu quyosh panellari, yuqori sifatli issiqlik izolyatsiyasi va energiyani tejovchi ventilyatsiya tizimlaridan foydalanishni o‘z ichiga oladi – bularning barchasi issiqxona gazlari chiqindilarini va an’anaviy energiya manbalariga qaramlikni kamaytirishga qaratilgan. Materiallar ham muhim rol o‘ynaydi: yog‘och, bambuk, qayta ishlangan plastmassa va biologik parchalanadigan komponentlar kabi ekologik toza qurilish materiallaridan foydalanish chiqindilarni minimallashtiradi va ekotizimlarga stressni kamaytiradi.

Binolar atrofidagi yashil hududlar va tabiiy landshaftlarni asrab-avaylashga ham alohida e’tibor qaratilmoqda. Yashil binolarning ichki dizayni suv va havoni tozalash tizimlariga, shuningdek, atrof-muhitni yaxshilaydigan hamda sog‘lom va qulayroq yashash muhitini yaratadigan yashil tomlar va vertikal bog‘larni o‘rnatishga urg‘u beradi. Hatto binoning ekologik mezonlarga javob berishini aniqlaydigan yashil qurilish standartlari ham mavjud.

Bu bozorga qanday ta’sir ko‘rsatadi yoki ko‘rsatib bo‘ldi

Avvalo, “yashil” binolarning paydo bo‘lishi noyob takliflar va o‘z narxlariga ega alohida segmentni shakllantirishga olib keldi. An’anaviy uy-joylardan farqli o‘laroq, ushbu turdagi qurilish dizaynga yangi yondashuvlardan foydalanadi, bu esa ishlab chiquvchilar, me’morlar va dizaynerlar uchun yangi imkoniyatlarni ochadi. Ekologik tozalik tendensiyasi nafaqat binolarning ixchamligi va hajmiga, balki tashqi hududlarni yaxshilashga – parklar, yashil hududlar va bog‘lar yaratishga ham e’tibor beradi. Qurilish bosqichida zamonaviy energiya ta’minoti tizimlari (masalan, quyosh panellari), shuningdek, suv va havoni tozalash tizimlari qo‘llaniladi. Ekologik toza materiallarni tanlashda ham alohida yondashuv talab etiladi.

“Yashil standartlarga muvofiqligini tasdiqlash uchun yashil qurilish sohasida yangi mutaxassislarga bo‘lgan talab ortib bormoqda. Bular ekologlar, energetiklar, barqaror qurilish bo‘yicha mutaxassislar, landshaft dizaynerlari va bioiqlim dizayni bo‘yicha mutaxassislardir. О‘zbekistonda ham ana shu ehtiyojlardan kelib chiqqan holda tez orada Markaziy Osiyo atrof-muhit universiteti ochiladi va u keyingi o‘quv yilidan boshlab ushbu soha bo‘yicha mutaxassislar tayyorlashni boshlaydi”, — deydi Andrey Sodiqov.

“Investitsiyalar – bozor rivojlanishining muhim omilidir. Bugungi kunda atrof-muhitni muhofaza qilish ko‘plab sohalar uchun ustuvor vazifa bo‘lib, qurilish sohasi ham bundan mustasno emas. “Yashil” loyihalar investorlar uchun tobora jozibador bo‘lib bormoqda, chunki ular zamonaviy tendensiyalar, ekologik standartlar va ijtimoiy mas’uliyat talablariga javob beradi, shu bilan birga daromadli bo‘lib qolmoqda”, — deya qayd etadi Realting.uz ko‘chmas mulk platformasining О‘zbekistondagi rahbari Andrey Sodiqov.

Ko‘pgina mamlakatlar ekologik texnologiyalardan foydalanuvchi quruvchi tashkilotlar  uchun rag‘batlantiruvchi dasturlar va imtiyozlarni joriy qilmoqda. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanish yashil ko‘chmas mulk bozorining rivojlanishini tezlashtiradi va eko-uylarni keng iste’molchilar uchun imkonli qiladi. Masalan, “yashil” ipoteka. Bu yashil qurilishni rivojlantirishga yordam beradigan asosiy moliyaviy vositalardan biridir. Uning mohiyati foiz stavkalarini pasaytirish va eko-ko‘chmas mulkni sotib olish uchun qo‘shimcha imtiyozlarga ega bo‘lishdan iborat. Mamlakatimizda bu vosita kelajakda 2025-yilda paydo bo‘lishi kerak.

Yashil ko‘chmas mulk bozorining rivojlanishiga ta’sir qiluvchi yana bir muhim jihat – bu binolarning ekologik tozaligini baholash tizimlarini ishlab chiqish. LEED, BREEAM, WELL, GREEN ZOOM kabi standartlar binolarning ekologik samaradorligini baholashga va ularning barqaror tamoyillarga muvofiqligini ta’minlashga yordam beradi. Bu ham investorlar va iste’molchilarning yashil loyihalarga ishonchini oshiradi.

О‘zbekistonda eko-trend qanday taqdim etilgan

О‘zbekistonda eko-trend bir necha asosiy yo‘nalishlarda rivojlanmoqda. Birinchidan, energiya samaradorligi va atrof-muhitga zararli ta’sirini minimallashtirishga e’tibor qaratgan holda “yashil” binolarni yaratib, o‘z loyihalariga ekologik standartlarni joriy qiluvchi qurilish tashkilotlari bor. Ular qayta tiklanadigan energiya manbalari, suv va havoni tozalashning zamonaviy tizimlari, shuningdek, ekologik toza materiallardan foydalanishga e’tibor qaratadi.

Ikkinchidan, qurilish materiallarini ishlab chiqaruvchilar muhim rol o‘ynaydi. Masalan, “Knauf” kompaniyasi xalqaro ekostandartlarga javob beradigan mahsulotlarni taklif qilgan holda, “yashil” yondashuvni faol joriy etmoqda. Kompaniya materiallari energiya samaradorligi va barqaror qurilishni rag‘batlantiradi hamda ularni yashil loyihalar uchun talabgor qiladi. Shunday qilib, О‘zbekistonda qurilishdagi eko-trend asta-sekin bozor rivojlanishining ajralmas qismiga aylanib bormoqda.

26-sentyabr kuni bo‘lib o‘tadigan Markaziy Osiyo urban-forumi ushbu tendensiyalarni rivojlantirish uchun qo‘shimcha rag‘batlantiruvchi omil bo‘ladi. Ushbu tadbir qurilishdagi zamonaviy ekologik tendensiyalarni namoyish etadi va ishtirokchilarga eng yangi ekologik toza usullar va texnologiyalar bilan tanishish imkoniyatini beradi. Barqaror yechimlarni ishlab chiqish va ilgari surishdan manfaatdor bo‘lgan yirik platformalar ushbu forumning hamkorlari bo‘lishi kutilmoqda. Mazkur tadbir yashil qurilish sohasidagi mutaxassislarni birlashtirish va o‘zaro tajriba almashish, О‘zbekiston va Markaziy Osiyoda ekologik toza texnologiyalarni yanada rivojlantirishga ko‘maklashish uchun maydonga aylanadi.

Rivojlanish istiqbollari

Ushbu tendensiyadan nimani kutish mumkin? Mutaxassislar rivojlanishni bashorat qilishmoqda: О‘zbekistonda “yashil” ko‘chmas mulk qurilishi mamlakatning barqaror rivojlanishi hamda qulay va xavfsiz shahar muhitini yaratish yo‘lidagi muhim qadamga aylanadi.

О‘zbekiston aholisi allaqachon bu masalaga faol qiziqish bildira boshlagan bo‘lib, “yashil” qurilishning o‘zlari va oilalari uchun qanday afzalliklari borligini o‘rganishmoqda. Ehtimol, bir necha yillardan keyin bu tendensiya turli omillar ta’sirida milliy rivojlanish strategiyasining ajralmas qismiga aylanar. Atrof-muhitga oid xabardorlikni oshirish va hayot sifatini yaxshilash О‘zbekistonda yashil qurilishning ommalashishiga xizmat qiladi. Natijada, mamlakatda ekologik xavfsizlik va energiya samaradorligi tamoyillari asosida qurilgan butun bir hududlar paydo bo‘lishi mumkin.

Bu bizga eko-ko‘chmas mulk bozorining rivojlanish dinamikasini ijobiy deb baholash imkonini beradi. “Yashil” qurilish nafaqat tendensiya, balki ko‘chmas mulk bozorini faol ravishda o‘zgartiradigan, qurilish, sarmoya va iste’molchilarning xohishlariga ta’sir qiluvchi hodisadir. Yosh avlodning ekologik muammolarga qiziqishi va texnologik jarayonning o‘sishi yashil qurilishni quruvchi tashkilotlar uchun qulay va jozibador qiladi. Texnologiyaning rivojlanishi va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi ham ko‘proq quruvchi tashkilotlar va investorlarni jalb qilish uchun turtki bo‘ladi. Odamlarning zamonaviy ehtiyojlari va muammolariga javob beradigan “yashil” qurilish loyihalari kelajakda ko‘chmas mulk bozorining landshaftini o‘zgartirib, ko‘chmas mulk segmentidan ommaviy segmentga o‘tishga yordam berishi kerak. Bundan tashqari, ekologik toza tashabbuslarga asoslangan turizm mamlakatning iqtisodiy bazasini mustahkamlaydi va xalqaro maydonda uning jozibadorligini oshiradi.