O‘zbekistonliklarning iste’molchilik ishonchi iyun oyida ketma-ket uchinchi marta pasayishni ko‘rsatdi

O‘zbekistonliklarning iste’molchilik ishonchi indeksi 2024-yil iyun oyida ketma-ket uchinchi oy pasaydi, ammo pasayish sur’ati 0,9 punktgacha sekinlashib, 125,9 punktga yangi antirekord o‘rnatdi.

Pasayish besh subindeksning faqat uchtasiga ta’sir qildi, ammo iqtisodiy vaziyat prognozlari va shaxsiy moddiy ahvol baholarining sezilarli darajada yomonlashuvi boshqa masalalardagi kichik ijobiy o‘sishdan ustun keldi.

Keyingi 12 oy uchun iqtisodiy vaziyat prognozi subindeksi 3,6 punktga pasayib, 148,1 punktlik rekord past ko‘rsatkichga yetdi. O‘zbekiston aholisining 61,4% iqtisodiy vaziyat yaxshilanadi deb hisoblaydi, may oyida esa bundaylar 62,8% edi.

Ko‘rsatkichning sezilarli pasayishi Surxondaryo viloyatida kuzatildi, bu yerda ijobiy javoblarni tanlagan respondentlar ulushi 69% dan 58,9% ga tushdi. Bu oyda Namangan viloyati 68,6% optimistlar bilan yetakchiga aylandi, autsayder esa Toshkent shahri bo‘ldi, bu yerda ko‘rsatkich 48,2% dan 51,2% ga o‘sdi, u hududlar orasida eng past bo‘lib qolmoqda va Sirdaryo viloyatidan 5,1 foiz punkt orqada.

Eng ko‘p pasaygan ikkinchi subindeks – so‘nggi 12 oy ichida shaxsiy moddiy ahvolning o‘zgarishini baholash – 1,8 punktga pasayib, 126,6 punktni tashkil etdi, bu tadqiqot tarixidagi ikkinchi eng past ko‘rsatkichdir. So‘rovda qatnashganlarning 53,8% o‘zlarining moddiy ahvoli yaxshilanganini aytadi, may oyida bundaylar miqdori 56,9% edi.

Eng katta o‘zgarish Sirdaryo viloyatida kuzatilgan, bu yerda moddiy ahvoli yaxshilanganini sezganlar ulushi 61,4% dan 51% ga tushdi. Shunga qaramay, Toshkent shahri 47,5% ijobiy javoblar ulushi bilan autsayder bo‘lib qolmoqda, bu Samarqand viloyati natijasidan biroz pastroq. Xorazm viloyati 61,8% ko‘rsatkich bilan yetakchiga aylandi, bu may oyiga nisbatan 3,4 foiz punktga kamroq.

O‘zbekistonliklarning inflyatsiya kutishlari ketma-ket ikkinchi oy pasayishda davom etdi. Inflyatsiya baholari ham pasayib, QQS nol stavkasi bekor qilinishidan oldingi mart darajalariga yaqinlashdi. O‘tgan yil davomida aholining 44% narxlarning kuchli o‘sishini sezdi, may oyida esa bu ko‘rsatkich 48,5% edi. Bir oy ichida narxlar o‘sishini sezganlar ulushi 27,7% dan 22,2% ga tushdi. Inflyatsiya kutishlari har ikki vaqt oralig‘ida pasayib, yangi minimumlarga yetdi: 10,5% keyingi oyda narxlarning kuchli o‘sishini kutmoqda, 24,8% esa yil davomida (may oyida bundaylar 28,1% edi).

Rasmiy statistikaga ko‘ra, iyun oyida 0,2% oylik deflyatsiya qayd etilgan, ammo yillik inflyatsiya 10,55% dan 10,6% ga tezlashgan. Sabzavot va mevalar narxining mavsumiy pasayishi (mos ravishda 13,9% va 4,8% ga) aholi kayfiyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. Eng ko‘p qimmatlashgan tovar va xizmatlar haqidagi savol eng ijobiy natijani ko‘rsatdi: respondentlarning 17,2% bu variantni tanladi, may oyida ularning ulushi 23,6% bo‘lgan, o‘tgan yilning iyul oyida esa 43% edi.

“Kommunal xizmatlar” va “Dori-darmonlar” toifalari yuqori o‘rinlarni egallashda davom etmoqda: iyun oyida 50,4% kommunal xizmatlar narxining kuchli o‘sishini sezdi (may oyida – 44,1%), dori-darmonlar bo‘yicha esa – 32,2% (may oyida – 29,5%). Ikkinchi muhim toifa – 42,2% ulush bilan “Go‘sht, parranda go‘shti”. Benzin va yoqilg‘i-moylash materiallari narxlarining o‘sishini sezganlar ulushining 19,4% dan 23,2% ga tiklanishi metan narxining oyma-oy 11,9% ga oshishi fonida sodir bo‘ldi.

O‘zbekistonda devalvatsiya kutishlari pasayishda davom etib, rekord past darajaga yetdi: 12 oy ichida so‘mning dollarga nisbatan qadrsizlanishini kutayotganlar ulushi may oyidagi 63,4% dan iyun oyida 56% ga tushdi. Bir oy ichida pessimistlar ulushi 43,5% dan 35,7% ga pasaydi. So‘m ketma-ket uchinchi oy mustahkamlandi, bu aholi kayfiyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi.

O‘zbekiston mintaqada may oyiga nisbatan pessimizmi oshgan yagona mamlakat bo‘ldi. Biroq, indeksning pasayishi kichik bo‘ldi, beshta savolning ikkitasi bo‘yicha ijobiy o‘sish kuzatildi. Keyingi 12 oy uchun iqtisodiy vaziyat prognozlari kommunal xizmatlar va dori-darmonlarga QQS nol stavkasining bekor qilinishi fonida ayniqsa sezilarli darajada yomonlashdi, bu yaqinda inflyatsiyaning tezlashishiga olib keldi. Biroq meva va sabzavotlar narxining mavsumiy pasayishi va oylik deflyatsiya inflyatsiya baholari va kutishlarini yaxshiladi, deyarli mart darajalariga yetdi.

Markaziy Osiyoda devalvatsiya kutishlari turli yo‘nalishlarda harakat qildi: O‘zbekistonda ular pasaydi, Qirg‘iziston va Tojikistonda esa o‘sish kuzatildi. O‘zbekistonda milliy valyutaning qadrsizlanishini kutayotganlar ulushi 7,4-7,7 foiz punktga pasayib, rekord past darajaga yetdi. O‘zbekistonda CCI dinamikasi salbiy bo‘lib qolmoqda, iste’molchi ishonchi indeksi yangi rekordlarga erishgan Qirg‘izistondan ancha orqada qolmoqda. O‘zbekistonda inflyatsiyaning tezlashishi davom etishi CCI ning salbiy dinamikasini kuchaytirishi mumkin.

Freedom Finance Global tahlilchisi Daniyor O‘razboevning ta’kidlashicha, 2024-yilning iyun oyi umuman olganda Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun ijobiy bo‘ldi. Qozog‘istonda iste’molchi ishonchi indeksi o‘sishi kuzatilmoqda, u yanvardan beri birinchi marta 100 punktlik neytral chegaradan oshdi, ayniqsa iqtisodiy vaziyat va yirik xaridlar uchun sharoitlarni baholashda. Qirg‘iziston CCI rekordini yangiladi, mintaqada ikkinchi o‘rinni egallab, O‘zbekistondan 10 punktdan ko‘proqqa o‘zib ketdi. Qirg‘iziston aholisining aksariyati yirik xaridlar masalasida ijobiy fikr bildirib, mutlaq rekord o‘rnatdi. Iste’molchi ishonchi indeksi bo‘yicha yetakchi – Tojikiston – barqarorlikni namoyish etmoqda.

Qozog‘iston va O‘zbekistonda tahlilchilar har oyda 3600 tadan anketa to‘playdi, Qirg‘izistonda – 1600 ta, Tojikistonda – 1200 ta. Tadqiqotlar United Research Technologies Group metodologiyasiga asoslangan va mahalliy vazifalarga moslashtirilgan. Anketalar respondentlarning ona tilida telefon orqali so‘rov o‘tkazish usuli bilan to‘planadi.