Xitoy Lotin Amerikasida o‘z mavqeini kuchaytirdi: AQSh xavotirda

Yaqinda Peru qirg‘og‘ida qurilgan yangi megaport Xitoyning Lotin Amerikasidagi ta’sirini kuchaytirgan holda AQShning diqqatini tortmoqda. Xitoy davlat kompaniyasi Cosco Shipping tomonidan amalga oshirilgan Chancay megaporti loyihasi ochilish marosimida Xitoy prezidenti Si Szinpinning ishtirok etgani ushbu tashabbusning naqadar muhimligini ko‘rsatdi.

Port ochilishi Osiyo-Tinch okeani iqtisodiy hamkorlik forumi (APEC) doirasida o‘tkazilib, Lotin Amerikasi va Osiyo o‘rtasidagi savdo aloqalarini rivojlantirishga qaratilgan yangi imkoniyatlarni yaratishi kutilmoqda. Peru prezidenti Dina Boluarte megaportni “gigant Osiyo bozoriga kirish uchun asab tizimi” deb ta’rifladi.

Chancay megaporti: iqtisodiy va geosiyosiy ta’sir
Loyiha qiymati 3,5 milliard dollar bo‘lib, yirik kemalarni qabul qilish imkonini beradi va Lotin Amerikasidan Xitoyga yuk yetkazib berish vaqtini qisqartiradi. Bu orqali Chili, Kolumbiya va Braziliyadan eksport qilinadigan mahsulotlar, jumladan, soya va mis kabi xomashyo Xitoyga yanada tezroq yetib borishi mumkin bo‘ladi.

Ammo, bu port faqat eksportni emas, balki Xitoydan arzon tovarlarning importini ham osonlashtiradi. Ayrim davlatlar, xususan, Braziliya va Chili, ichki bozorni himoya qilish maqsadida Xitoydan keltirilgan arzon mahsulotlarga soliq imtiyozlarini bekor qila boshladi.

AQSh xavotirlari va raqobat kuchayishi
AQSh harbiy doiralari Chancay portining strategik joylashuviga alohida e’tibor qaratmoqda. Port ultra-yirik konteyner kemalari qatorida Xitoy harbiy kemalarini ham qabul qilish imkoniyatiga ega bo‘lishi mumkin. Sobiq Janubiy Qo‘mondonlik rahbari general Laura Richardson Xitoyning ushbu “ikki tomonlama foydalanish uchun mo‘ljallangan obyektlarni” yaratish strategiyasidan xavotir bildirdi.

Bundan tashqari, AQSh Lotin Amerikasi bilan aloqalarni tiklash va Xitoyning ushbu mintaqadagi ta’siriga qarshi choralar ko‘rishga chaqirilmoqda. Londondagi Iqtisodiyot maktabi eksperti professor Alvaro Mendezning ta’kidlashicha, “AQShning mintaqadagi faolligi past bo‘lgan bir paytda, Xitoy muntazam tashriflar va hamkorlik orqali ta’sirini oshirdi”.

Lotin Amerikasining qiyin tanlovi
Ekspertlar fikriga ko‘ra, Lotin Amerika davlatlari Xitoy va AQSh o‘rtasidagi raqobatda bir tomonlama tanlov qilishni istamaydi. Ammo AQShning Lotin Amerikadagi ta’siri kamayayotgan bir paytda, Xitoy “Bir makon, bir yo‘l” tashabbusi doirasida infrastrukturaga katta mablag‘ ajratib, o‘z mavqeini mustahkamlamoqda.

Mutaxassislar Lotin Amerikasida mintaqaviy hamkorlikni kuchaytirish zarurligini ta’kidlashmoqda. Chunki mintaqaning rivojlanishi birgina Pekin yoki Vashington bilan aloqalarga bog‘liq bo‘lmasligi kerak.

Xitoyning Chancay megaporti faqat iqtisodiy loyiha bo‘lib qolmay, geosiyosiy ta’siri tufayli butun dunyo e’tiborini tortmoqda. AQSh va Xitoy o‘rtasidagi raqobatning kuchayishi Lotin Amerikasi uchun yangi imkoniyatlar va xatarlar olib kelishi mumkin.