Yevropada energiya inqirozi jiddiylashmoqda: Urush sharoitida Yevropa yangi qish mavsumiga tayyormi?

2024/2025-yilgi qish mavsumi arafasida Yevropa Ittifoqi Rossiyaning Ukrainaga qilgan bosqinidan so‘ng so‘nggi uch yil ichida eng past gaz zaxiralariga ega holda yangi mavsumga qadam qo‘ymoqda. Kuzning sovuq kelishi Yevropani yana bir bor energetik inqirozga duch keltirib, aholining iqtisodiy ahvolini qiyinlashtirmoqda, sanoat korxonalari zarar ko‘rmoqda, davlat byudjeti bo‘shamoqda va siyosiy vaziyat murakkablashmoqda. Bu haqida BBC nashri xabar bermoqda.

Yevropa bu yilgi qish mavsumiga avvaldan tayyorgarlik ko‘rgan edi: avgust oxirida gaz omborlari 90% ga to‘ldirildi va 100 milliard kub metr gaz zaxiralandi. Bu hajm yillik iste’molning uchdan bir qismini tashkil etadi. Ammo kuzning sovuq kelishi tufayli noyabr oyidayoq gaz iste’moli oshib, omborlardan gaz olinishi so‘nggi 15 yildagi eng yuqori darajaga yetdi. Dekabr boshida gaz omborlari 86% ga to‘ldirilgan, bu esa o‘tgan yilgi 96% va undan oldingi 93% ga nisbatan ancha past ko‘rsatkichdir.

Gaz urushi va uning oqibatlari

Tahlilchilar bu yilgi qishda gaz taqchilligi bo‘lmasligini ta’kidlashsa-da, kelgusi yilga qiyinchiliklar qoladi. Yozgi davrda gazga bo‘lgan talabning pasayishi sabab narxlar tushadi, ammo yangi mavsum uchun omborlarni to‘ldirish qimmatga tushishi mumkin. Ayniqsa, Osiyodagi tez o‘sayotgan iqtisodiyotlar, jumladan, Xitoy ham Yevropa bilan bir qatorda suyuq gazga bo‘lgan talabni oshirmoqda.

Yevropa Rossiya gazidan tobora uzoqlashmoqda va suyuq gazga ko‘proq e’tibor qaratmoqda. AQShdan import qilingan suyuq gaz Rossiyadan quvur orqali yetkazib beriladigan gazning o‘rnini to‘ldirmoqda. Shunga qaramay, energiya narxlarining oshishi Yevropa iqtisodiyoti raqobatbardoshligini pasaytirmoqda. Yevropada gaz narxlari AQShga nisbatan besh barobar qimmat bo‘lib, bu sanoatning qisqarishiga va ba’zi kompaniyalarning yopilishiga olib kelmoqda.

Masalan, Germaniyada yirik korxonalar, jumladan, Volkswagen va Ford zavodlarini yopishni rejalashtirmoqda, bu esa iqtisodiy va siyosiy beqarorlikni yanada kuchaytiradi.

Kelajakka umidlar va sinovlar

Yevropa bu yil elektr energiyasi ishlab chiqarishda qayta tiklanadigan energiya manbalarini sezilarli darajada oshirdi. Quyosh va shamol energiyasi ilk bor ko‘mir, neft va gazdan ortiq elektr ishlab chiqardi. Shunga qaramay, qattiq sovuq davrlarida shamol quvvati kamaygani uchun gazli elektr stansiyalarga bo‘lgan ehtiyoj yuqoriligicha qolmoqda.

Kelgusi yilda AQSh va Qatar kabi yirik gaz yetkazib beruvchilar yangi ishlab chiqarish quvvatlarini ishga tushirishi kutilmoqda. Bu esa bozorda gaz taklifini oshirib, narxlarni pasaytirishi mumkin.

Hozirgi savol shundaki, Yevropa kompaniyalari va siyosiy rahbarlari ushbu qiyin davrni qanday yengib o‘tadi?