Sitora hikoyasi: О‘zbekiston Polsha tajribasidan foydalanib, nogiron bolalarning ota-onalari uchun qisqa tanaffuslarni qanday tashkil qilishi mumkin

Sitoraning farzandi bolalar serebral falaji bilan kasallangan, u aravachada harakatlanadi. Sitora Toshkentdagi noqulay muhit uni kundalik to‘siqlar va tizimli kamsitishlar haqida videobloglar olishga undashi mumkinligini aytadi. О‘zbekiston Polsha tajribasidan foydalanishi mumkin, u yerda nogiron bolalarning ota-onalari charchab qolishining oldini olish uchun qisqa tanaffuslar muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda.

Jamiyatda qabul qilinmaslik 

Sitora jamiyatda nogiron bolalarni yashirish odat tusiga kirganini, aslida ularni jamiyatga qo‘shish kerakligini aytadi.

“Biz o‘z bolalarimizga bu bolalarni qabul qilishni o‘rgatishimiz kerak, chunki ular biz kabi odamlar. Ha, ularda jismoniy nuqson bor, lekin bu hech narsani anglatmaydi. Ular jamiyatga qo‘shila oladilar”.

Sitora o‘z farzandining harakatlanishi uchun qulay sharoit yaratishda ko‘p qiyinchiliklarga duch kelgan. Ko‘pincha qulay muhit uchun mas’ul bo‘lgan davlat organlari vakillari nogiron odamlar huquqlarini himoya qilish bo‘yicha qonunchilikni bilishmaydi.

“Menimcha, amaldorlarni nogironlik to‘g‘risidagi qonunlarni bilishga sinovdan o‘tkazish vaqti keldi, chunki mamlakatimizda faol qurilish olib borilmoqda va hamma joyda qulay muhit yaratish haqidagi bandlar yozilgan. Men amaldorlar bilim darajasi bo‘yicha test topshirishlari kerak deb hisoblayman. Umuman ular qonunlarni bilishadimi yoki yo‘qmi, ular biron kishining huquqlarini buzmayaptilarmi”.

“Mamlakatdagi mahalla qo‘mitalari ko‘pincha faqat tozalash bilan shug‘ullanadi. Asosiy vazifa – odamlar. Agar men mahalla qo‘mitasi raisi bo‘lganimda, ko‘chat ekish bilan emas, balki odamlar bilan shug‘ullanardim, bu bilan obodonlashtirish organlari shug‘ullanishi kerak. Turli tashkilotlar bor, har kim o‘z ishi bilan shug‘ullanishi kerak. Aholining o‘zi hech qanday yig‘ilishga bormaydi, chunki ular bularning hammasi befoyda ekanligini bilishadi”.

Bolani reabilitatsiya qilish uchun katta xarajatlar 

Yolg‘iz ona sifatida Sitora ayollar kengashi vakillarini hech qachon ko‘rmaganini, davlatdan ozgina oziq-ovqat paketi ko‘rinishidagi yordam va keyin mahalla vakillari tomonidan suratga olinishi uni xafa qilishi va kamsitishini aytadi. Bolaning nogironlik nafaqasi qimmat massaj va reabilitatsiyaga yetmaydi.

“Bunday vaziyatda qanday yashash mumkin? Ya’ni men hayotimdan shikoyat qilmayapman. Bizda juda ko‘p yaxshi odamlar borligi tufayli va men hayot yo‘limda qo‘lga kiritgan hurmat tufayli menga juda ko‘p do‘stlarim yordam beradi. Shunday oddiy odamlar tufayli biz ham tirikmiz”.

2012-yilda Sitoraning o‘g‘li nafas ololmay qolgan, uni reanimatsiyaga yotqizishgan, bolaning hayotini saqlab qolish uchun barcha mulkni sotishga to‘g‘ri kelgan. Bola doimiy ravishda nevropatolog va logoped kuzatuviga muhtoj.

Sitora o‘z bolalarini tashlab ketgan onalarni hech qachon ayblamasligini aytadi.

“Bilasizmi, men hatto o‘z bolalarini o‘ldirganlarni ham ayblamayman, chunki yonida hech kim yo‘q. Hech kim yordam bermaydi. Agar menda kuch yetarli bo‘lsa, bu faqat mening ichimda kuch yetarli bo‘lgani tufayli. Lekin u har bir odamda yo‘q, shuning uchun men ayblamayman. Shunday bo‘lib chiqadiki, jamiyat sizni eng so‘nggi choralarga borishga majbur qiladi. Mening holatimda, men ma’lumotli odam bo‘lganim uchun, qaerga yozish mumkinligini, qanday yuqori instantsiyalar borligini taxminan bilaman”.

Sitora muammo qonunlarda emas, balki huquqni qo‘llash amaliyotida va jamiyat nogiron odamlar huquqlarini himoya qilish sohasidagi qonunchilikka qanday rioya qilishida ekanligini ta’kidlaydi.

Tuman hokimiyati Sitoraning kvartirasiga pandus qilgan, lekin keyingi qulay muhit yaratish ayolning o‘zi va yordam bergan boshqa odamlar qo‘lida bo‘lgan.

Ijtimoiy moslashuv va ta’lim 

Bolaga ijtimoiy moslashuv kerak, Sitora uning ko‘p do‘stlari borligini, ular o‘zlari uyga kelib suhbatlashishini aytadi.

“Men o‘z farzandimda hech qanday qo‘rqinchli narsa ko‘rmayman. Lekin odamlar qochadi, chunki jamiyatimiz tayyor emas. Biz bolalarni jamiyatga qo‘shishimiz kerak. Biz u bilan ko‘p joylarga boramiz. Agar odamlar menga va unga qaray olmasalar, bu ularning muammosi, meniki emas. Men uyalmayman, men hech narsadan uyalmoqchi emasman”.

Sitora odamlar ko‘pincha unga qarata yomon gaplar aytishganini, uni o‘g‘lining kasalligida ayblashganini aytadi.

“So‘nggi paytlarda ko‘p chala tug‘ilgan bolalar tug‘ilmoqda. Shifokorlar ularning hayotini saqlab qolishni o‘rganishgan, lekin oqibatlar turlicha bo‘ladi”.

Sitora sog‘lom odamda ham nogiron bo‘lib qolish xavfi borligini aytadi.

Ayol o‘g‘lining tashxisi haqida bilganida hech qanday psixologik yordam olmaganini ta’kidlaydi. Biroz keyinroq unga serebral falaj haqida ma’lumot berilgan kitob topshirilgan.

“Kitobda qanday qiyinchiliklarga duch kelish kerakligi yozilgan edi. Lekin yo‘naltiradigan psixolog bo‘lishi kerak. Mendagidek, sinmagan va oldinga ketgan odamlar haqida ko‘proq misollar bo‘lishi kerak”.

Sitora serebral falaji bor bolalarni tarbiyalayotgan yana ikkita ona bilan yaqindan muloqot qilishini aytadi.

Ayol maktab partasidanoq bolalarga nogiron odamlar mavjudligini va ular bilan qanday muloqot qilish kerakligini tushuntirish kerak deb hisoblaydi.

Sitora ta’lim vazirligidan jismoniy nogironligi bor, lekin aqli saqlangan o‘g‘li uchun maxsus internatda joy yo‘qligi ko‘rsatilgan rasmiy javoblar olganini aytadi.

Ijtimoiy to‘lovlar 

Ayol o‘g‘li uchun nogironlik bo‘yicha to‘lovlarga uzoq vaqt erishganini aytadi.

“Mamlakatda yaxshi yo‘lga qo‘yilgan ijtimoiy ish bo‘lishi kerak”, – deydi u.

Bolaning reabilitatsiyasi uchun ehtiyojlarning bir qismini Sitora jamoaviy yig‘imlar yordamida qoplaydi. Ilgari u buni qilishga jur’at etmagan, chunki ko‘proq ehtiyoji bor bolalar bor deb hisoblagan.

Sitora mamlakatda ijtimoiy ish rivojlanishini va serebral falaji bor bolalardan qo‘rqmay qo‘yishlarini istaydi.

“Ba’zida bu yerdan ketish istagi paydo bo‘ladi, boshqa tomondan, qalban men o‘z mamlakatimni juda yaxshi ko‘raman. Men ishonaman, umid qilamanki, bu yerda biror narsa o‘zgaradi”.

Nogiron bolalarning ota-onalari uchun qisqa tanaffuslar yaratish bo‘yicha Polsha tajribasi 

Polsha hukumati har yili nodavlat tashkilotlar va davlat muassasalariga moliyaviy resurslar ajratadi, ular nogiron bolalar ota-onalari uchun qisqa tanaffuslar yaratishlari uchun.

Parvarishlovchi shaxslar uchun qisqa tanaffuslar ularga aqlan va jismonan dam olish va parvarishlovchi shaxs bilan nogiron inson o‘rtasidagi aloqani mustahkamlash imkonini beradi, ular parvarishlovchi shaxslarning toliqishini va nogiron odamlarning institutsionalizatsiyasini oldini oladi.

Bu tanaffuslar doirasida ota-onalar o‘z ishlari bilan shug‘ullanish, dam olish imkoniyatiga ega bo‘lishadi, bu paytda ijtimoiy xizmatchilar nogiron insonni parvarish qilish bilan shug‘ullanishadi.

Dana Oparina