Eskrou-hisoblarning joriy etilishi: О‘zbekiston aldangan hissadorlarning muammosini qanday hal qilyapti va bozorga bo‘lgan ishonchni qanday saqlab qolyapti

О‘zbekistonda quruvchi tashkilotlar va qurilish bosqichida uy-joy sotib olishga o‘z mablag‘larini kiritgan fuqarolar o‘rtasida kelishmovchiliklar soni keskin oshmoqda. Vijdonsiz quruvchi tashkilotlar ko‘p hollarda obуektlarni topshirish muddatlarini buzmoqda yoki o‘z mijozlarini umuman ham uysiz, ham pulsiz qoldiryapti. Bu holat xaridorlar uchun katta xatarlarni yaratadi va ko‘chmas mulk bozoriga bo‘lgan ishonchga putur yetkazadi.

О‘zbekiston prezidentining topshirig‘iga ko‘ra Qurilish va uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish vaziri boshchiligida ishchi guruh tuzilib, u rivojlangan mamlakatlar tajribasidan kelib chiqqan holda, aldangan hissadorlarning muammosini hal qilish va fuqarolarning moliyaviy xavfsizligini ta’minlash maqsadida uy-joy sotib olayotganda eskrou-hisobini joriy etishni taklif qildi.

Eskrou-hisoblar o‘zi  nima

Eskrou-hisob – bu ko‘chmas mulk xaridorini himoya qilishni ta’minlaydigan maxsus bank mexanizmi. Qurilayotgan uy-joy sotib olayotganda xaridorlar qo‘shgan pullar quruvchiga emas, balki bankka o‘tkaziladi. Mablag‘lar depozit hisobvarag‘iga kiritiladi va qurilish tugaguniga qadar va obуekt foydalanishga topshirilgunga qadar muzlatiladi. Faqat shundan keyingina qurilish tashkiloti ushbu mablag‘lardan foydalanish huquqiga ega bo‘ladi.

Biz ushbu o‘zgarishlarni О‘zbekistondagi ko‘chmas mulk platformasi – Realting.uz rahbari Andrey Sodiqov bilan muhokama qildik. Uning so‘zlariga ko‘ra, eskrou-hisoblarning joriy etilishi mamlakat ko‘chmas mulk bozori uchun inqilobiy qadamdir. Sodiqovning ta’kidlashicha, bunday tizim o‘z samaradorligini boshqa mamlakatlarda allaqachon isbotlab bo‘lgan, u yerda xaridorlar uchun xatarlarni kamaytirgan va quruvchi tashkilotlarning mas’uliyatini oshirgan.

Yangi tizimning ijobiy tomonlari

Birinchidan, bu xaridorlar uchun moliyaviy xavfsizlik. Yangi uylarning xaridorlari o‘z mablag‘lari himoyalanganligiga ishonch hosil qilishlari mumkin. Agar quruvchi tashkilot o‘z majburiyatlarini bajarmasa, xaridor o‘z mablag‘larini qaytarishi mumkin. Bu, avvalgidek, pul yo‘qotish xavfini yo‘q qiladi.

Ikkinchidan, quruvchi tashkilotlarning mas’uliyati ortadi. Endi quruvchi tashkilot mablag‘ni faqat loyiha tugatilib, foydalanishga topshirilganidan keyingina oladi. Bu quruvchi tashkilotlarni ish jadvaliga rioya qilishga va qurilishning tegishli sifatini ta’minlashga undaydi.

Uchinchidan, banklar tranzaktsiyaning barcha shartlari bajarilishining kafiliga aylanadi. Ular qurilish jarayonini nazorat qiladi va loyihani bosqichma-bosqich moliyalashtiradi. Muammolar yuzaga kelgan taqdirda, xaridorning mablag‘lari vaziyat hal qilinmagunicha blokirovka qilinadi.

To‘rtinchidan, eskrou-hisoblarning joriy etilishi uy-joy sotib olish jarayonini yanada shaffof qiladi, chunki mablag‘lar ustidan nazorat quruvchi tashkilotlardan banklarga o‘tadi. Bu korruptsiya xavfini kamaytiradi va bozorni barcha ishtirokchilar uchun jozibador qiladi.

О‘zbekistonda dastlabki joriy etish

Eskrou-hisoblar tizimi yil davomida Samarqand shahrida, shuningdek, Toshkent shahrining Yangihayot va Sirg‘ali tumanlarida sinovdan o‘tkaziladi. Ushbu dastlabki sinov yangi tizimning samaradorligi va uning ko‘chmas mulk bozoriga ta’sirini baholaydi.

Andrey Sodiqov eskrou-hisoblarning joriy etilishi qurilish sohasida uzoq kutilgan o‘zgarishlarga olib kelishiga ishonadi. “Ushbu tizim xaridorlarning ishonchini tiklaydi va ko‘chmas mulk bozorida yanada shaffof va xavfsiz amaliyotlarni ta’minlaydi. Davlat fuqarolarning huquqlarini himoya qilish mas’uliyatini o‘z zimmasiga oladi va banklarning moliyaviy kafil sifatidagi roli soha barqarorligi va rivojlanishiga xizmat qiladi”, — deydi u.

Uzoq muddatli istiqbollar

Eskrou-hisoblarning joriy etilishi О‘zbekistondagi ko‘chmas mulk bozorini butunlay o‘zgartirishi mumkin. Xaridorlar uchun xavfsizlik darajasini oshirish nafaqat mahalliy, balki xorijiy investorlarni ham jalb qilishi mumkin. Bu mamlakatda iqtisodiy o‘sish va umumiy investitsiya muhitini yaxshilash uchun zamin yaratadi.

Ushbu o‘zgarishlar fonida О‘zbekiston qurilish sohasini muvaffaqiyatli o‘zgartirishning namunasi bo‘la oladi, bu yerda xaridorlar huquqlari ishonchli himoya qilinadi. Eskrou-hisoblarni joriy etish hukumatning ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash, bozorning barcha ishtirokchilari uchun adolatli sharoit yaratish va fuqarolarning hayot sifatini yaxshilash bo‘yicha umumiy strategiyasining bir qismidir.