Janubiy Koreyada nima sodir bo’lmoqda: hokimiyat inqirozi, harbiy holatning bekor qilinishi va impichment tahdidi

Janubiy Koreya prezidenti Yun Sek Yol avvalroq mamlakat parlamenti tomonidan bir ovozdan rad etilgan harbiy holat joriy etish haqidagi farmonini bekor qildi. Bu qaror ichki va xalqaro miqyosda keskin tanqidlarga sabab bo’lib, uning siyosiy kelajagiga shubha uyg’otdi. Yun o‘zining dastlabki telemurojaatida bu farmonni “davlatga qarshi kuchlar”ga qarshi kurash va mamlakatda barqarorlikni tiklash uchun zarur chora sifatida asosladi. Biroq parlament va keng jamoatchilikning qarshiligiga duch kelgan ushbu qarorini qayta ko‘rib chiqishga majbur bo‘ldi.

Harbiy holat 1979-yilgi harbiy to’ntarishdan keyin mamlakatda birinchi marta joriy etilgan. Bu Janubiy Koreya siyosatchilari va xalqaro ittifoqchilar, jumladan, AQSh o’rtasida keskin reaktsiyaga sabab bo’ldi. AQSh Milliy Xavfsizlik Kengashi vakili Yunning qaroridan xavotirdaligini bildirdi, keyin uning orqaga chekingabi va buyruqni bekor qilganini olqishladi. Mutaxassislarning fikricha, farmon nafaqat ichki mojarolarni kuchaytirgan, balki Seulning asosiy ittifoqchilari bilan munosabatlariga tahdid solgan.

Parlamentdagi ovoz berish chog‘ida vaziyat chegaraga yetdi, 300 deputatdan 190 nafari farmonga qarshi chiqdi. Namoyishchilar parlament oldiga to‘planishgan, harbiy vertolyotlar tepada aylanib uchgan va askarlar olomonni nazorat qilishga uringan. Keyinchalik qo’shinlar olib chiqildi va deputatlar prezidentning rejasini qat’iyan rad etishlarini tasdiqladilar.

Muxolifatdagi Demokratik partiya yetakchilari prezidentni konstitutsiyani buzganlikda ayblab, uning harakatlarini “xiyonat” deb atagan va zudlik bilan iste’foga chiqishini talab qilgan. Shuningdek, agar Yun o’z ixtiyori bilan iste’foga chiqmasa, impichment jarayonini boshlash niyatida ekanliklarini e’lon qilishgan. 40 dan ortiq muxolifat qonunchilari bu talabni qo’llab-quvvatlagan. Hatto hukmron “Xalq kuchi” partiyasi ichida ham unga qarshi ovozlar yangradi. Partiya rahbari Xan Dong Xun prezidentni mudofaa vaziri va harbiy holat joriy qilgan boshqa amaldorlarni ishdan bo‘shatishga chaqirdi.

Ushbu voqealar fonida Janubiy Koreya iqtisodiyoti jiddiy stressni boshdan kechirdi. Ilgari keskin pasayib ketgan milliy valyuta farmon bekor qilingani e’lon qilingach, 1,4 foizga tiklandi. Keyingi iqtisodiy inqirozning oldini olish uchun mamlakat hukumati bozorlarni qo’llab-quvvatlash uchun barqarorlashtirish jamg’armalaridan 35,4 milliard dollargacha foydalanishga tayyorligini ma’lum qildi.

Hozir Yunning siyosiy kelajagi so’roq ostida. Iqtisodiyotning sekinlashuvi tufayli allaqachon past bo’lgan reytinglari pasayishda davom etmoqda. Tanqidchilar uni avtoritar boshqaruvda ayblab, o‘tmishdagi harbiy rahbarlarga qoyil qolishini asoslab, harbiy holat joriy etilishi uning muxolifat hukmron bo‘lgan parlament bilan ziddiyatlarining avj nuqtasi bo‘lganini aytishadi.

Sobiq prokuror Yun parlamentdagi chap ko‘pchilikni Shimoliy Koreyaga xayrixohlikda va hatto isyon ko‘tarishga urinishda aybladi. Uning farmoni bilan har qanday siyosiy faoliyat, jumladan, parlament yig‘ilishlari, mahalliy hokimiyat organlari faoliyati, namoyishlar o‘tkazish amalda taqiqlangan. Bu harakat keng ko‘lamda qoralandi va uning ma’muriyatiga qarshi noroziliklarni kuchaytirdi.

“Financial Times” iqtibos keltirgan “Ewha Womans” universiteti professori Leif-Erik Eslining aytishicha, Yunning harakatlari ko’payib borayotgan janjallar, siyosiy to’siqlar va impichment tahdidi bilan kurashayotgan prezidentning umidsizligini ko’rsatadi. Kam jamoatchilik tomonidan qo’llab-quvvatlanayotgani va o’z partiyasida kuchli qo’llab-quvvatlanmaganligi sababli, Yunning o’z lavozimini 2027-yil, muddatining oxirigacha saqlab qolishi shubhali ko’rinadi.