Тарихий қиймати бор, рўйхатларда эса йўқ: Бобур кўчасидаги 7-уйни ҳозирча маданий мерос объектлари рўйхатига киритишмади

Фуқаролик ишлари бўйича Миробод суди Маданият вазирлиги ҳузуридаги Маданий мерос департаменти Илмий-эксперт кенгашининг 2020 йил 6 мартдаги 13-сонли баённомасида кўрсатилган Бобур кўчасидаги 7-сонли уй меъморий ва тарихий аҳамиятга эга эмас деган хулосасини ноқонуний ва ҳақиқий эмас деб топди. Иккинчи қарор Маданият вазирлиги раҳбарияти зиммасига уйни моддий маданий мерос объектлари Давлат кадастрига киритиш жараёнини якунлаш мажбуриятини юклайди.
 
Шундай қилиб, суд аризачи, 7-уйда яшовчи Фарида Барованинг илтимосини қондирди.
 
Аризага кўра, маданият вазири Озодбек Назарбеков жавобгар сифатида иштирок этиши керак эди. У 4 июл куни 1935 йилда қурилган бино бузилиши мумкинлигидан жамоатчилик норозилиги туфайли вазирликда бўлиб ўтган брифингда уйнинг тақдири ҳақида хавотир билдирганди, аммо у на 11 сентябрда, на 14 сентябрь куни  судда қатнашди (биринчи суд мажлиси ҳакамнинг йўқлиги сабабли ўтказилмади).
 
Жавобгарнинг манфаатларини номинал равишда бўлим бошлиғининг ўринбосари, бош инспектор Фазлиддин Давлотов ва давлат назоратини амалга ошириш бошқармаси бошлиғи Шохрух Салохиддинов ҳимоя қилдилар. Учрашувда иккаласи ҳам кузатувчи эди, чунки улар судга жавобгарнинг манфаатларини ҳимоя қилиш ҳуқуқини берадиган ишончномани тақдим эта олмадилар.
 
Ариза берувчининг адвокати Александр Тесенин судланувчининг суд мажлисига иккинчи марта келмаслиги муносабати билан сиртдан қарор қабул қилиш, шунингдек, гувоҳларнинг ёзма баёнотлари ва кўрсатмаларини ишга тиркаш тўғрисида илтимос қилди.
 
Ариза берувчи томон 2020 йил 6 мартдаги 13-сонли баённомани ҳақиқий эмас ва ноқонуний деб топиш тўғрисидаги талабни уни тайёрлаш пайтида бир қатор қонунбузарликларга йўл қўйилгани билан изоҳлади. Хусусан, Илмий-эксперт кенгашининг мажлисида унинг атиги учта аъзоси қатнашган, ваҳоланки  Президентнинг (2018 йил 19 декабрдаги ПҚ-4068-сонли ) ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг (2019 йил 30 мартдаги ВМҚ-265-сонли) қарорларига мувофиқ Кенгашнинг тўлиқ таркиби Маданият вазирининг ўринбосари, бўлим бошлиғи Камола Оқилова бошчилигидаги 11 та мутахассисдан иборат. Қарорни қонунчилик доирасида қабул қилиш учун Кенгашнинг камида етти аъзоси иштирок этиши шарт.
 
Президент фармонига биноан Илмий-эксперт кенгаши аъзолари давлат суд экспертлари учун қонунда белгиланган ҳуқуқ ва мажбуриятларга бўйсунадилар. 13-сонли баённома тузилган йиғилиш тегишли ваколатларга эга бўлмаган Д.Назилов раислиги остида олиб борилган. Ҳужжатга кенгаш аъзоларининг уйнинг маданий қадриятлари ҳақидаги фикрлари мавжуд нутқларининг матнлари илова қилинмаган.
 
Тасдиқланган тартибга мувофиқ пайдо бўлган 2020 йил 16 мартдаги 13/1-сонли баённома эса 13-сонли баённоманинг тескариси ҳисобланади. Ушбу ҳужжатда Илмий-эксперт кенгашининг Камола Оқилова бошчилигидаги тўлиқ таркиби уйни моддий маданий мерос объектлари Давлат кадастрига киритиш мақсадга мувофиқ деган хулосага келади.
 
Май ойида 7-сонли уйда яшовчилар Маданий мерос Департаментига мурожаат қилишди ва вазир ўринбосари К. Оқиловадан уйни моддий маданий мерос кўчмас мулк объектлари Миллий реестрига киритиш жараёни белгиланган тартибда амалга оширилаётганлиги тўғрисида расмий жавоб олишди. Аммо ҳозиргача бу юз бергани йўқ, шунинг учун уйда истиқомат қилувчилар судга мурожаат қилишга қарор қилишди.
 
“7-уйнинг тарихий қиймати гувоҳларнинг кўрсатмалари ва бир қатор ҳужжатлар билан тасдиқланган. Илмий-эксперт кенгаши аъзолари эксперт мақомига эга. Кенгаш қарорлари Департамент учун мажбурийдир, маданият вазири уларни бекор қилиш ҳуқуқига эга эмас”, – дейди адвокат Александр Тесенин. Шунингдек, у Маданият вазирлигига учта адвокатлик сўровини юборганини ва битта ҳам жавоб ололмаганлигини айтади.
 
Маданият вазири Озодбек Назарбеков июль ойида бўлиб ўтган брифингда ваъда берган Илмий-эксперт кенгашнинг эҳтимолда тутилаётган учинчи йиғилиши ҳақидаги маълумотлар ҳам одамларни ҳаракат қилишга мажбур қилди. Экспертизага 7-уйнинг қиймати тўғрисида ўз хулосасини чиқариши керак бўлган мустақил экспертларни жалб қилиш режалаштирилганди.
 
Маданий мерос Департаменти бошлиғи Шоҳруҳ Салохиддиновнинг айтишича, 21-24 август кунлари Тошкент архитектура ва қурилиш институти, Камолиддин Беҳзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институтининг мустақил экспертлари уйни кўздан кечириш учун боришган. Бунга Департаментнинг буйруғи асос бўлган. Мустақил экспертларнинг номлари эса номаълум бўлиб қолмоқда. Шоҳруҳ Салохиддиновнинг сўзларига кўра, уларнинг хулосалари илмий -эксперт Кенгаши аъзоларига танишиб чиқиш учун бериладиган қўшимча маълумот ҳисобланади. Улар санаси ҳали белгиланмаган кейинги йиғилишда уйнинг тақдирини ҳал қилишлари керак бўлади.
 
Виктория Абдурахимова