Ҳаммаси қонуний, аммо инсонийлик нуқтаи назаридан нотўғри…

Ўтган йили мисли кўрилмаган миқёсдаги чанг бўрони бутун мамлакатни қамраб олди ва бу экологик муаммони кескин кучайтириб, экологик хавфсизлик масаласини кун тартибига қўйди. Агар Тошкент вилояти Қибрай туманидаги “Парвоз” маҳалла фуқаролар йиғини ҳудудидан компенсация сифатида 15 гектар ер майдони ажратиб берилган тадбиркор мевали дарахтлар ва арча экилган улкан боғни кесишни бошласа, бу хавфсизликка янада катта зарар етказилади. Бу катта табиий ҳудуд бўлиб, у ерда катта мевали ва арча дарахтлари билан бир қаторда ноёб ҳайвонлар, қушлар, ҳатто шаҳардан ғойиб бўлган қурбақалар ҳам яшайди… Бу жуда гўзал ва экологик тоза жой. Ҳатто харитада ҳам бу жой катта яшил ҳудуд сифатида ажралиб туради. Тадбиркор аввалги иссиқхона бизнесини давом эттириши кутилганди, аммо унинг нияти ўзгарди: у энди бу ерда ёзги коттажлар шаҳарчасини қурмоқчи.

Биринчи жиддий хавф тадбиркорнинг аҳоли томонидан ёмғир ва ер ости сувларини оқизиш учун фойдаланиладиган канализация ариғи (зовури)ни кўмиб ташлаш нияти туфайли юзага келди; ер ости сувлари ҳақиқатан ҳам бу эрда саёз чуқурликда жойлашган бўлиб, баъзан юзага чиқади ва уйларни сув босади. Бундай қадам тупроқнинг чўкишига ва уйларнинг вайрон бўлишига олиб келади.

Коттежлар қурилиши атрофдаги ҳудуднинг катта «ўпкаси» ҳисобланган боғни кесишни ўз ичига олади. Дарахтларнинг кесилиши мамлакатимизнинг кўплаб ҳудудларида аҳолининг норозилигига сабаб бўлаётгани боис президент ташаббуси билан “Яшил ҳудудлар” махсус умуммиллий дастури қабул қилинди. Бу ерда эса алоҳида дарахтлар эмас, балки 15 гектардан ортиқ майдонга эга улкан боғ кесилмоқда, бу эса президент Мирзиёев томонидан олиб борилаётган “яшил макон” сиёсатига зиддир.

Мазкур боғ маҳалла ҳудудидаги экологик мувозанатни сақлашга хизмат қилмоқда. Маҳалла аҳолисининг бирдан-бир дам олиш маскани бўлгани учун ҳам у катта ижтимоий аҳамиятга эга, тўғри ҳозирча у маданийлаштирилмаган. Бу боғни бемалол маҳаллий аҳоли дам оладиган, сайр қиладиган, спорт майдончалари ва маҳаллага зарур бўладиган бошқа инфратузилма объектларига эга масканга айлантириш мумкин.

Агар келажакда у кенгайиб бораётган шаҳарнинг бир қисмига айланса, яшил ҳудудни экологик парк сифатида сақлаб қолиш янада зарур. Шаҳар аҳолиси тоза ҳаво ва сукунат, шунингдек, қулай табиий шароитлар умидида шаҳар ташқарисига оммавий равишда «югуради». Бироқ, айрим объектларни қуриш режалаштирилганида фуқароларнинг бу эҳтиёжлари ҳисобга олинмайди.

Шавкат Мирзиёев маҳаллалар фаолияти тизими самарадорлигини оширишга бағишланган видеоселектор йиғилишида инсон қадр-қиммати, инсон манфаатларини қондириш зарурлигини тушунмайдиган раҳбарларга давлат хизматчилари орасида ўрин йўқлигини огоҳлантирди. Шунингдек, ҳар бир маҳаллани ихтисослашувидан келиб чиққан ҳолда қўллаб-қувватлаш зарурлигини таъкилади.

Мазкур маҳалла фуқаролари боғни асраб-авайлаш, ободонлаштириш, нафақат маҳалла, балки унга туташ ҳудудлар аҳолиси учун ҳам кўкаламзорлаштириш, кўкаламзорлаштириш бўйича кўмак беришни сўраб давлат идораларига мурожаат қилди. Маҳалла фуқаролари ушбу ҳудудда коттеж қурилиши қарорини бекор қилишни талаб қилмоқда. Ўз навбатида, маҳалла аҳли ҳам ушбу яшил ҳудудни ободонлаштириш ва ривожлантиришга ҳисса қўшишга тайёр. Айтиш жоизки, жорий йил “Инсон манфаатларини таъминлаш ва маҳалла тараққиёти йили” деб аталди.

Аҳоли боғнинг кесилиши ва оқава ариқнинг йўқ қилинишига эътироз билдирганида, тадбиркор уларга боғ ҳудудидаги қурилиш режаларининг қонунийлигини тасдиқловчи Вазирлар Маҳкамаси ва туман ҳокимлиги қароридан тортиб, то Давлат экология қўмитасининг рухсатигача бўлган улкан ҳужжатларни тўпламини тақдим этган.

Ҳужжатларга кўра, ҳаммаси қонун доирасида бўлиши мумкин. Аммо бунинг бошқа томони ҳам бор. Фуқароларнинг эҳтиёжларига лоқайдлик Ўзбекистон президенти талабларига зид бўлиб, ҳаётимизнинг ҳар доим ҳам қоғоздаги давлат муассасалари қарорларида акс эттириб бўлмайдиган жиҳатлари, яъни одамларнинг жойларда турмуш тарзининг ўзига хос хусусиятлари, ахлоқий ва маданий меъёрлар, табиий ландшафтнинг ўзига хос хусусиятлари, жамоатчилик кайфиятлари билан уйғун эмас.

Эҳтимол, энди тадбиркорнинг режалари аниқ бўлиб қолгани учун компенсация сифатида қурилишга одамлар етиштирган улкан боғни эмас, бўш ерларни ажратиш зарурдир.

Бундан ташқари, дарахтларнинг қийматини аниқлаш мезонларини қайта кўриб чиқиш кераклиги аниқ. Дарахтларнинг айрим навлари камёб (масалан, арча, сарв, тол ва бошқалар) тоифасига киради ва уларни кесиш тақиқланади, бу мевали дарахтларга тааллуқли эмас. Бизнинг ҳолатда, ҳар йили гилос, олхўри, ёнғоқ, ўрик ҳосилини берадиган улкан боғ маҳалла аҳли учун “ноёб дарахт турлари”дан кам қадрли эмас; чунки уларнинг ўзи бу боғни етиштириб, парвариш қилган.

Боғни сақлаб қолишга ҳали ҳам умид бор …

Фарход Толипов