Қирғизистонда “Аноним туғруқ” қонун лойиҳаси муҳокама қилинмоқда

Қирғизистон парламенти махфий туғруқлар масалалари бўйича “Айрим қонун ҳужжатларига ўзгартишлар киритиш тўғрисида”ги қонун лойиҳасини жамоатчилик муҳокамасига тақдим этди. Агар қонун қабул қилинса, онанинг шахсий маълумотлари ҳимоя қилинишини ва режадан ташқари туғруқда унинг махфийлиги сақланишини таъминлайди. Она янги туғилган чақалоқни махсус ажратилган муассасада қолдириши мумкин, у ерда қонун ҳужжатларига мувофиқ болани парвариш қилиш ва кейинги асраб олиш жараёни учун шароитлар таъминланади.

2023 йилнинг ноябрь ойида Қирғизистонда янги туғилган чақалоқларнинг кўчада топилиши билан боғлиқ учта ҳолат қайд этилган эди. Улардан иккитаси Бишкекда топилган. Полиэтилен пакетга ўралган янги туғилган яна бир чақалоқ эса ахлат қутисидан топилган. Боланинг онаси полиция томонидан топилиб, ҳибсга олинган. У тергов изоляторига жўнатилган, бироқ кейинчалик шаҳардан чиқиб кетмаслик ҳақидаги тилхат билан қўйиб юборилган. Кейинчалик онаси чақалоғидан воз кечмаслигини айтган.

Иккинчи бола эса полиэтилен пакетда хусусий уйлардан бирининг девори ёнидан топилган. Суд боланинг онасига нисбатан уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаган.

Аноним туғруқлар тўғрисидаги қонун лойиҳаси

Ушбу ҳолатлар қонун ҳужжатларига махфий туғиш масалалари бўйича ўзгартишлар киритиш ташаббуси учун асос бўлди. Қонун лойиҳаси жамоатчилик муҳокамасига тақдим этилди.

“Бугунги кунда туғруқхоналарда ушбу хизмат Мажбурий тиббий суғурта жамғармаси ҳисобидан тўланмаслиги сабабли туғруқларни аноним тарзда қабул қилишдан бош тортмоқда. Тиббиёт муассасаларининг бош шифокорларида ўз хатти-ҳаракатлари бўйича меъёрий ҳужжатлар йўқ, тиббиёт ходимлари эса яширинча туғмоқчи бўлган аёлларни қандай рўйхатга олишни билмайдилар ва шу тариқа туғруқдаги аёлларни тақдим этмаслик таҳдиди билан шахсий маълумотларини ошкор қилишга мажбур қиладилар”, – дейилади парламентнинг асос-маълумотномасида.

Депутат Жилдиз Садирбаеванинг таъкидлашича, яширин туғилиш эҳтимоли давлат томонидан янги туғилган чақалоқни ташлаб кетишни тарғиб қилиш ва рағбатлантириш дегани эмас. Аммо махфий туғилишда қонуний ёрдам – бу сизнинг ҳақиқий исмингизни яшириш ва қайтарилмас ҳаракатлар қилмасдан, боланинг туғилиши фактини сир сақлашнинг ягона имконияти. Чақалоқни туғруқхонада қолдирган аёл уни давлат қарамоғига топширади. Бола кейинчалик асраб олиниши мумкин.

“Аёл уни ахлатга ҳам, кўчага ҳам ташламайди. Унга одамийлик билан муносабатда бўлади”, — таъкидлайди Жилдиз Садирбаева.

Бошқа мамлакатларда аноним туғиш амалиёти

Аноним туғишлар фақат Италия, Люксембург ва Францияда тўлиқ рухсат этилган. Австрия, Чехия, Венгрия ва Словакия ҳам мутлақо аноним туғилишнинг айрим шаклларини қонунийлаштирган.

Россияда давлат туғруқхонасида тўлиқ аноним равишда бола туғишни истаган аёллар учун қонуний тўсиқлар йўқ, аммо бу ҳолда туғилиш шунчаки мажбурий тиббий суғуртадан тўланмайди.

“Ташлаб кетилган” болалар ва «топилмалар» тарихида “Ҳаёт дарчалари” пайдо бўлди. Ҳаёт дарчалари – бу бэби-бокслар бўлиб, уларга чақалоқларни сақлаш учун жойлаштиришади. Агар аёл ўз боласини бэби-боксда қолдирса, хавфсиз шароитда ташлаб қўйса, у қонун билан жиноий жавобгарликка тортилмайди. Бола тиббий ходимларнинг назорати ва давлат васийлиги остида бўлади. У исталган вақтда қайтиб келиши, оналикни тасдиқловчи тегишли ҳужжатни тақдим қилиши ва боласини олиб кетиши мумкин. Болани хавфсиз жойда қолдирган ҳолда, аёл катта болалари бўлса, уларни йўқотиш хавфига учрамайди. Чунки агар она жиноий жавобгарликка тортилиб, боланинг ҳаётига таҳдид солувчи шарт-шароитлар яратилса, унинг фарзандлари меҳрибонлик уйига тушиб қолиши мумкин. Шу тарзда, лойиҳа бир нечта одамлар гуруҳига ёрдам беради: янги туғилган чақалоқлар, аёлларнинг ўзига ва унинг аллақачон туғилган болаларига.

Украинанинг кўплаб клиникаларида “ҳаёт дарчалари” мавжуд, аммо у ерда тўлиқ анонимликни сақлашнинг иложи йўқ: “ҳаёт ойнаси”дан ташқарида доим навбатчи ҳамширалар бор.

Ўзбекистонда-чи?

Ўзбекистонда бэби-бокслар ва аноним туғруқ амалиётлари йўқ. Қонунда боладан воз кечиш ҳуқуқи белгиланмаган. Бунинг устига, ҳатто вояга етмаган ота-оналар ҳам болани тарбиялаш ҳуқуқига эга:

“Никоҳга кирмаган вояга етмаган ота-оналар бола туғилганида ҳамда уларнинг оналиги ва (ёки) оталиги белгиланганида, ўн олти ёшга тўлганда ота-оналик ҳуқуқларини мустақил равишда амалга оширишга ҳақли”, — 72-модда. Вояга етмаган ота-оналарнинг ҳуқуқлари