Ўзбекистонликларнинг истеъмолчилик ишончи июнь ойида кетма-кет учинчи марта пасайишни кўрсатди

Ўзбекистонликларнинг истеъмолчилик ишончи индекси 2024 йил июнь ойида кетма-кет учинчи ой пасайди, аммо пасайиш суръати 0,9 пунктгача секинлашиб, 125,9 пунктлик янги антирекорд ўрнатди.

Пасайиш беш субиндекснинг фақат учтасига таъсир қилди, аммо иқтисодий вазият прогнозлари ва шахсий моддий аҳвол баҳоларининг сезиларли даражада ёмонлашуви бошқа масалалардаги кичик ижобий ўсишдан устун келди.

Кейинги 12 ой учун иқтисодий вазият прогнози субиндекси 3,6 пунктга пасайиб, 148,1 пунктлик рекорд паст кўрсаткичга етди. Ўзбекистон аҳолисининг 61,4% иқтисодий вазият яхшиланади деб ҳисоблайди, май ойида эса бундайлар 62,8% эди.

Кўрсаткичнинг сезиларли пасайиши Сурхондарё вилоятида кузатилди, бу ерда ижобий жавобларни танлаган респондентлар улуши 69% дан 58,9% га тушди. Бу ойда Наманган вилояти 68,6% оптимистлар билан етакчига айланди, аутсайдер эса Тошкент шаҳри бўлди, бу ерда кўрсаткич 48,2% дан 51,2% га ўсди, у ҳудудлар орасида энг паст бўлиб қолмоқда ва Сирдарё вилоятидан 5,1 фоиз пункт орқада.

Энг кўп пасайган иккинчи субиндекс – сўнгги 12 ой ичида шахсий моддий аҳволнинг ўзгаришини баҳолаш – 1,8 пунктга пасайиб, 126,6 пунктни ташкил этди, бу тадқиқот тарихидаги иккинчи энг паст кўрсаткичдир. Сўровда қатнашганларнинг 53,8% ўзларининг моддий аҳволи яхшиланганини айтади, май ойида бундайлар миқдори 56,9% эди.

Энг катта ўзгариш Сирдарё вилоятида кузатилган, бу ерда моддий аҳволи яхшиланганини сезганлар улуши 61,4% дан 51% га тушди. Шунга қарамай, Тошкент шаҳри 47,5% ижобий жавоблар улуши билан аутсайдер бўлиб қолмоқда, бу Самарқанд вилояти натижасидан бироз пастроқ. Хоразм вилояти 61,8% кўрсаткич билан етакчига айланди, бу май ойига нисбатан 3,4 фоиз пунктга камроқ.

Ўзбекистонликларнинг инфляция кутишлари кетма-кет иккинчи ой пасайишда давом этди. Инфляция баҳолари ҳам пасайиб, ҚҚС нол ставкаси бекор қилинишидан олдинги март даражаларига яқинлашди. Ўтган йил давомида аҳолининг 44% нархларнинг кучли ўсишини сезди, май ойида эса бу кўрсаткич 48,5% эди. Бир ой ичида нархлар ўсишини сезганлар улуши 27,7% дан 22,2% га тушди. Инфляция кутишлари ҳар икки вақт оралиғида пасайиб, янги минимумларга етди: 10,5% кейинги ойда нархларнинг кучли ўсишини кутмоқда, 24,8% эса йил давомида (май ойида бундайлар 28,1% эди).

Расмий статистикага кўра, июнь ойида 0,2% ойлик дефляция қайд этилган, аммо йиллик инфляция 10,55% дан 10,6% га тезлашган. Сабзавот ва мевалар нархининг мавсумий пасайиши (мос равишда 13,9% ва 4,8% га) аҳоли кайфиятига ижобий таъсир кўрсатди. Энг кўп қимматлашган товар ва хизматлар ҳақидаги савол энг ижобий натижани кўрсатди: респондентларнинг 17,2% бу вариантни танлади, май ойида уларнинг улуши 23,6% бўлган, ўтган йилнинг июль ойида эса 43% эди.

«Коммунал хизматлар» ва «Дори-дармонлар» тоифалари юқори ўринларни эгаллашда давом этмоқда: июнь ойида 50,4% коммунал хизматлар нархининг кучли ўсишини сезди (май ойида – 44,1%), дори-дармонлар бўйича эса – 32,2% (май ойида – 29,5%). Иккинчи муҳим тоифа – 42,2% улуш билан «Гўшт, парранда гўшти». Бензин ва ёқилғи-мойлаш материаллари нархларининг ўсишини сезганлар улушининг 19,4% дан 23,2% га тикланиши метан нархининг ойма-ой 11,9% га ошиши фонида содир бўлди.

Ўзбекистонда девальвация кутишлари пасайишда давом этиб, рекорд паст даражага етди: 12 ой ичида сўмнинг долларга нисбатан қадрсизланишини кутаётганлар улуши май ойидаги 63,4% дан июнь ойида 56% га тушди. Бир ой ичида пессимистлар улуши 43,5% дан 35,7% га пасайди. Сўм кетма-кет учинчи ой мустаҳкамланди, бу аҳоли кайфиятига ижобий таъсир кўрсатди.

Ўзбекистон минтақада май ойига нисбатан пессимизми ошган ягона мамлакат бўлди. Бироқ, индекснинг пасайиши кичик бўлди, бешта саволнинг иккитаси бўйича ижобий ўсиш кузатилди. Кейинги 12 ой учун иқтисодий вазият прогнозлари коммунал хизматлар ва дори-дармонларга ҚҚС нол ставкасининг бекор қилиниши фонида айниқса сезиларли даражада ёмонлашди, бу яқинда инфляциянинг тезлашишига олиб келди. Бироқ мева ва сабзавотлар нархининг мавсумий пасайиши ва ойлик дефляция инфляция баҳолари ва кутишларини яхшилади, деярли март даражаларига етди.

Марказий Осиёда девальвация кутишлари турли йўналишларда ҳаракат қилди: Ўзбекистонда улар пасайди, Қирғизистон ва Тожикистонда эса ўсиш кузатилди. Ўзбекистонда миллий валютанинг қадрсизланишини кутаётганлар улуши 7,4-7,7 фоиз пунктга пасайиб, рекорд паст даражага етди. Ўзбекистонда CCI динамикаси салбий бўлиб қолмоқда, истеъмолчи ишончи индекси янги рекордларга эришган Қирғизистондан анча орқада қолмоқда. Ўзбекистонда инфляциянинг тезлашиши давом этиши CCI нинг салбий динамикасини кучайтириши мумкин.

Freedom Finance Global таҳлилчиси Даниёр Ўразбоевнинг таъкидлашича, 2024 йилнинг июнь ойи умуман олганда Марказий Осиё мамлакатлари учун ижобий бўлди. Қозоғистонда истеъмолчи ишончи индекси ўсиши кузатилмоқда, у январдан бери биринчи марта 100 пунктлик нейтрал чегарадан ошди, айниқса иқтисодий вазият ва йирик харидлар учун шароитларни баҳолашда. Қирғизистон CCI рекордини янгилади, минтақада иккинчи ўринни эгаллаб, Ўзбекистондан 10 пунктдан кўпроққа ўзиб кетди. Қирғизистон аҳолисининг аксарияти йирик харидлар масаласида ижобий фикр билдириб, мутлақ рекорд ўрнатди. Истеъмолчи ишончи индекси бўйича етакчи – Тожикистон – барқарорликни намойиш этмоқда.

Қозоғистон ва Ўзбекистонда таҳлилчилар ҳар ойда 3600 тадан анкета тўплайди, Қирғизистонда – 1600 та, Тожикистонда – 1200 та. Тадқиқотлар United Research Technologies Group методологиясига асосланган ва маҳаллий вазифаларга мослаштирилган. Анкеталар респондентларнинг она тилида телефон орқали сўров ўтказиш усули билан тўпланади.