«Биз ниҳоят мавжуд муаммолар ва уларни ҳал қилиш йўллари ҳақида гапира бошладик» – Болалар онкологиясидаги олға қадамлар ҳақида

Ўзбекистонда онкология касалликларидан омон қолиш даражаси жуда паст бўлиб қолмоқда – 30-40%, глобал омон қолиш даражаси эса 70-80%. Ҳозир узоқ вақт давомида ечими топилмаётган муаммолар кўтарила бошлади: тез орада Ўзбекистонда хоспис пайдо бўлади, мамлакатнинг бир нечта вилоятида болалар гематологияси ва онкологияси бўлимлари пайдо бўлди. Ezgu Amal жамғармаси бошқаруви раиси Мунира Хўжахонова билан шу ҳақда суҳбатлашдик.

Охирги марта икки йил олдин суҳбатлашгандик. Ўшандан бери болалар онкологияси соҳасида нималар ўзгарди?

– Биз ниҳоят мавжуд муаммолар ва уларни ҳал қилиш йўллари ҳақида гапира бошладик. Ўтган йили биз болалар онкологиясидаги муаммолар ҳақида тўхтовсиз гапиргандик. Февраль ойида ўтказилган йиллик ҳисобот тақдимотида саратон касаллигига чалинган болаларнинг ота-оналари ўзларининг жамоатчиликка мурожаатларида онкологиядаги муаммолар ҳақида тўхталиб, уларни ҳал этиш бўйича таклифлар билдиришди. Ўтган йил май ойида “Юксалиш” умумхалқ ҳаракати жамғармаси ҳамкорлари ва Ўзбекистон волонтёрлар уюшмаси кўмагида ҳар ойда онлайн марафон ўтказдик, хорижлик экспертлар иштирокида давра суҳбатлари ва брифинглар ташкил қилдик, бу борадаги масалаларни ҳам кўтардик. Болалар онкологияси, саратон касаллигига чалинган болаларни қўллаб-қувватлаш учун хайрия тадбирлари ва челленжлар ўтказилди.

Шавкат Мирзиёев 2021 йил май ойида Республика ихтисослаштирилган гематология илмий-амалий тиббиёт марказига ташриф буюрган эди. Ташрифдан сўнг Президентимиз фармони билан янги бино ажратилиб, унда болалар ва катталар бўлимлари алоҳида биноларга жойлаштирилди. Ўзбекистонда болалар гематологияси ва онкологиясига хизмат кўрсатишни такомиллаштириш бўйича қатор қонун ҳужжатлари қабул қилинди, болалар гематологлари, онкологлари, Эзгу Амал жамғармаси вакиллари, ЖССТнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси вакиллари, “Замин” жамғармасининг вакилларидан иборат ишчи гуруҳ тузилди. Кўриб турганингиздек, болалар онкологияси муаммоларини ҳал этишда муваффақиятга эришдик, бироқ ҳали қилинадиган ишлар кўп.

– Сиз саратон касаллигига чалинганлар учун хоспис зарурлиги масаласини анчадан бери кўтариб келгансиз, бу масалада муваффақиятга эришдингизми? 

– Хоспис даволаб бўлмайдиган онкологик ва гематологик касалликларга чалинган саратон беморлари учун зарур. Хоспис саратон касаллигига чалинган болалар ва уларнинг оилаларига психо-ижтимоий ёрдам ва паллиатив ёрдам кўрсатиши керак. Бу ерда махсус тайёргарликдан ўтган ходимлар, хосписда махсус тайёргарликдан ўтган кўнгиллилар ишлайди. Ҳамма нарса касал боланинг ҳаёт сифатини яхшилаш ва оғриқни камайтиришга қаратилган. Ҳар бир боланинг аҳволи, маънавий, диний ва ижтимоий эҳтиёжларини инобатга олган ҳолда индивидуал ёндашув таъминланади. Ҳозирча бу Исроилнинг Ўзбекистондаги элчихонаси томонидан қўллаб-қувватланган пилот лойиҳадир.

– Соҳадаги қандай муаммолар долзарблигича қолмоқда?

– 2022 йил январь ойидан алоҳида Болалар гематологияси, онкологияси ва клиник иммунология марказини ташкил этиш жараёни бошланди. 250 ўрин, шундан 25 ўрин болалар хирургияси, 12 ўрин болалар реанимацияси, 12 таси суяк илиги трансплантацияси, 51 та кундузги стационар, 10 таси бирламчи иммунитет танқислигини даволаш учун 10 та иммунологик каравот режалаштирилган, қолганлари онкологик ва гематологик касалликларга чалинган 18 ёшгача бўлган болаларни стационар даволаш учун мўлжалланган.

Келгуси 2 ой ичида 3 та операция хонасини тайёрлашни якунлаш режалаштирилган, уларсиз саратон касаллигига чалинган болаларни даволаш мумкин эмас, чунки халқаро протоколларга кўра, кимё терапияси муолажалари оралиғида жарроҳлик операциялари талаб этилади.

Шунингдек, 5130-сонли ПҚ, 643-сонли ВМҚга мувофиқ, 2022 йил давомида Ўзбекистоннинг барча вилоятларидаги кўп тармоқли болалар марказларида болалар гематологияси ва онкологияси қўшма бўлимлари очилиши керак, бундай бўлимлар фақат Андижон ва Тошкент вилоятларида ташкил этилган.

– Дори-дармонлар (цитостатиклар) билан таъминлаш билан боғлиқ вазият ўзгарганми?

– Гематология марказида болаларни дори-дармонлар билан таъминлаш 90 фоизга етаётгани, ота-оналар томонидан жамғармага мурожаатлар анча кам бўлгани мени жуда қувонтирди. Аммо бошқа марказлардан (Миллий болалар тиббиёт маркази), вилоят онкология ва гематология бўлимларидан мурожаатлар келиб тушмоқда ва биз ота-оналарга дори-дармонларни харид қилишда ёрдам беряпмиз.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Онкологик ва даволаб бўлмайдиган касалликларга чалинган беморларни қўллаб-қувватлаш жамғармаси туфайли яқин келажакда бу муаммо ҳам ижобий ҳал бўлади деган умиддамиз, у зарур ҳолларда поликлиникаларни дори-дармон билан таъминлаш учун маблағ ажратишга тайёр.

Яна бир яхши янгилик – Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Саратон касалликларига чалинган беморларга ёрдам жамғармаси тез орада ПЭТ-текширувлари учун ваучер тизимини ишга туширади, чунки бу процедура жуда қиммат. Шунингдек жамғарма бу йилги режага канцер регистрни яратишни ҳам киритган.