Меҳнат вазирлиги бошлаб берди, энди ютқазяптими?

Меҳнат вазирлиги қандай қилиб иккита хусусий бандлик агентлигининг ҳаракатларини асоссиз равишда қонундан ташқари қўйишга ҳаракат қилмоқда. Адлия катта маслаҳатчиси Алишер Муҳамедов вазиятни ойдинлик киритади.

Ўзбекистон Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги (БММВ) 2022 йил 29 декабрь куни ўзининг Телеграм канали орқали “Корея Республикасига ишлаш учун кетиш жараёни ҳақидаги хабарларга муносабат” номли расмий хабарни тарқатди:

“…Ўзбекистон фуқаролари Корея Республикасига ишчи кучи жўнатувчи барча давлатлар билан ҳамкорликнинг ягона тизими асосида ишга қабул қилинади. Икки давлат ўртасидаги келишувга кўра, БММВ нинг Ташқи меҳнат миграцияси агентлиги бу борадаги ягона  ваколатли ташкилот ҳисобланади. ”

Бироқ, Turon World Cooperation ва Etos хусусий бандлик агентликлари (ХБА)  ўз реклама хабарларини ўзларининг Телеграм каналларида Ўзбекистондан Кореяга меҳнат мигрантларини 2000-3000 АҚШ доллари миқдоридаги ойлик маош билан бўёқчи ва электромонтёр бўлиб ишлаш учун жўнатиш бўйича хизматлар таклифларини  қонуний равишда эълон қилишди.

Хусусий бандлик агентликлари учун лицензиялар БММВ томонидан берилади, меҳнат муҳожирларини жўнатиш учун борадиган мамлакатни танлашда ХБАлар чекланмаган.

Икки давлат ўртасидаги келишувда Ўзбекистоннинг хусусий бандлик агентликларига Кореяга меҳнат муҳожирларини юбориш тақиқлангани айтилмаган.

Корея Республикасида бундай фаолиятни монополлаштириш қонун билан тақиқланган.

Шуни таъкидлаш керакки, Кореяга кириш визаларининг бир қанча турлари мавжуд.

Корея Республикасининг Ўзбекистондаги элчихонаси Ўзбекистондан келган кореялик меҳнат мигрантларига Е-9 визаларини фақат Ташқи меҳнат миграцияси агентлиги (ТММА) БММВ орқали элчихонага тўғридан-тўғри мурожаат қилганда беради.

Шу билан бирга, элчихона Ўзбекистон фуқаролари ва меҳнат муҳожирларига Кореяга, шу жумладан ишлаш учун, саёҳат қилиш учун бошқа турдаги визалар беради. Шу билан бирга, бошқа турдаги визаларни олиш учун элчихонага мурожаат қилиш шарт эмас, фақат ТММА.

Масалан, E-7 малакали меҳнат визаси ҳам юқори малакали ходимларга, ҳам Корея компанияларида кўп йиллик тажрибага эга ўзбекистонликларга берилади.

Шундай қилиб, Ўзбекистон фуқаролари хорижий давлатларга уч хил усулда бориш имкониятига эга:

– хусусий бандлик агентликлари орқали;

–Ташқи меҳнат миграцияси агентлиги – ТММА орқали;

– мустақил равишда, синовдан ўтган ва хорижий давлатларнинг иш берувчилари билан бевосита шартнома тузган ҳолда, бу усул  Ўзбекистон Республикасининг меҳнат қонунчилигига мос келади. Ўзбекистон Президентининг махсус қарори билан 2018 йилда БММВ Ташқи меҳнат миграцияси агентлигидан хорижда ишлаш учун рухсат олишнинг илгари амалда бўлган тартиби бекор қилинди.

Ўзбекистоннинг барча вилоятларидаги бандликка кўмаклашиш марказларида рўйхатга олинган ишсизларнинг катта қисми ишга жойлашишга муҳтож. Шу билан бирга, БММВ миссияси, шунингдек, ХБАларининг мақсади ҳам Ўзбекистоннинг ҳар бир меҳнатга лаёқатли фуқароси учун максимал ва муносиб бандликни таъминлаш, меҳнат бандлигини ташкил этиш, ишсизлар, ёшлар, аёллар бандлигини таъминлаш орқали аҳоли турмуш даражаси ва фаровонлигини оширишга кўмаклашишдан иборат.

Бундай шароитда иш ўринларини сақлаб қолиш, тиклаш ва яратиш, шунингдек, давлатдан энг кам харажат эвазига ватандошларимизни иш билан таъминлаш, пандемиядан тугаганидан кейин меҳнат мигрантларига эҳтиёж сезган хорижий давлатларга уюшган, қонуний меҳнат миграциясини кенгайтириш муҳим аҳамиятга эга.

Ўзбекистон Президенти “Биз учун ҳар бир иш жойи муҳим. Инсоннинг бандлиги оиласи фаровонлиги, эртанги кунга ишончи, давлатга ишончи ортиши учун асос бўлиб хизмат қилаётгани учун камида икки кишини иш билан таъминлаган ҳар бир тадбиркорга миннатдорчилик билдиришга тайёрмиз ”дея бир неча бор таъкидлаган эди.

БММВ нинг эълон қилинган маълумотлари шуни кўрсатадики, меҳнат муҳожирларининг катта қисми БММВ ҳузуридаги Ташқи меҳнат миграцияси агентлиги давлат унитар корхонаси хизматларидан фойдаланмайди. Жорий йилда ТММА томонидан 35 минг кишига иш изловчилар учун ташқи меҳнат миграцияси ташкил этилди. Мустақил равишда Ўзбекистонни тарк этиб, хориж давлатларига ишлаш учун кетган мигрантлар сони эса 2 миллион 346 минг кишини ташкил этади. Бу ҳақда 13 декабрь куни Ташқи меҳнат миграцияси масалалари агентлиги томонидан ўтказилган матбуот анжуманида маълум қилинди.

ТММА хорижда ишлашни хоҳловчи кўп сонли фуқаролар учун хорижда муносиб меҳнат шароитлари бўлган яхши маошли қонуний иш топа олмаяпти. Бу кўпчиликнинг чет давлатларга мустақил равишда йўл олиш, баъзан ўша мамлакатлардаги ҳақиқатан ҳам одам савдоси билан шуғулланадиган шубҳали воситачиларнинг хизматларидан фойдаланиш хавфининг асосий сабабидир.

Бугунги кунга келиб, БММВ нинг ХБАлар реестрида Ўзбекистон Республикасидан ташқарида иш қидираётган шахсларни ишга жойлаштириш фаолиятини амалга ошириш учун лицензияга эга бўлган 8 та корхона киритилган.

ХБА Ўзбекистондан меҳнат муҳожирларини Европа мамлакатларига, Японияга, Яқин Шарқнинг бой мамлакатларига жўнатиш ва уларни юқори ҳақ тўланадиган ва хавфсиз ишларга ишга жойлаштиришга ихтисослашган.

2022-2026 йилларда Янги Ўзбекистонни ривожлантириш стратегиясини амалга ошириш бўйича “Йўл харитаси”да таъкидланганидек, Ўзбекистон ташкиллаштирилган танлов доирасида 400 минг кишини хорижга ишлашга юборишни режалаштирмоқда.

Ўзбекистон ишчи кучини экспорт қилувчи давлат бўлиб, ҳукумат ишсизлик даражасини пасайтириш нуқтаи назаридан ички меҳнат бозоридаги вазиятни яхшилайдиган шундай миграция сиёсатини олиб бориши керак. Шу билан бирга, бу хориждан мамлакатимизга валюта тушумларини жалб қилиш, хорижда меҳнат қилаётган Ўзбекистон фуқароларининг меҳнат ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш масалаларининг ечимидир.

Бизнинг фикримизча, Ўзбекистондан Корея Республикасига меҳнат муҳожирларини жўнатиш ишига монополистик чекловлар қўйилгани, ХБА фаолияти учун барча эҳтимолий тўсиқларни бартараф этиш зарур.

«Хусусий бандлик агентликлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг 27-моддасига мувофиқ, ХКМ фаолиятини давлат томонидан рағбатлантириш ва улар учун қулай шарт-шароитлар яратиш, соҳадаги дастур ва лойиҳаларни амалга оширишда уларнинг иштирокини кенгайтириш чораларини кўриш, аҳоли бандлиги ва бандлигини таъминлаш, меҳнат муҳожирлари оқимини ташкилий, қонуний кўпайтириш бўйича ишларни қўллаб-қувватлаш ўн минглаб ишсизларни иш билан таъминлашда энг самарали ёрдамдир. Бундай ёрдам давлатдан молиявий харажатларни талаб қилмайди ва мамлакатда давлат харажатларини оптималлаштириш қарорига мос келади.

Алишер Рустамович Мухамедов,

фуқаролик жамияти, меҳнат ва бандлик бўйича эксперт;

БМТТД миллий маслаҳатчиси, Халқаро прокурорлар ассоциациясининг аъзоси,

Адлия катта маслаҳатчиси, юридик фанлари номзоди, доцент,

“ Alizam Consult Group ” МЧЖ юридик маслаҳатчилар ташкилотининг директори

Муаллифнинг шу мавзудаги мақолаларини кўринг:

Ўзбекистонлик меҳнат муҳожирларининг хавфсизлигини қандай таъминлаш мумкин

Ўзбекистондан Россияга саёҳат ёки муҳожир учун квест

Хусусий бандлик агентликларининг фаолиятига нима тўсқинлик қиляпти?

Давлатнинг барча қарталари белгилаб қўйилганми?