Эскроу-ҳисобларнинг жорий этилиши: Ўзбекистон алданган ҳиссадорларнинг муаммосини қандай ҳал қиляпти ва бозорга бўлган ишончни қандай сақлаб қоляпти

Ўзбекистонда қурувчи ташкилотлар ва қурилиш босқичида уй-жой сотиб олишга ўз маблағларини киритган фуқаролар ўртасида келишмовчиликлар сони кескин ошмоқда. Виждонсиз қурувчи ташкилотлар кўп ҳолларда объектларни топшириш муддатларини бузмоқда ёки ўз мижозларини умуман ҳам уйсиз, ҳам пулсиз қолдиряпти. Бу ҳолат харидорлар учун катта хатарларни яратади ва кўчмас мулк бозорига бўлган ишончга путур етказади.

Ўзбекистон президентининг топшириғига кўра Қурилиш ва уй-жой коммунал хизмат кўрсатиш вазири бошчилигида ишчи гуруҳ тузилиб, у ривожланган мамлакатлар тажрибасидан келиб чиққан ҳолда, алданган ҳиссадорларнинг муаммосини ҳал қилиш ва фуқароларнинг молиявий хавфсизлигини таъминлаш мақсадида уй-жой сотиб олаётганда эскроу-ҳисобини жорий этишни таклиф қилди.

Эскроу-ҳисоблар ўзи  нима

Эскроу-ҳисоб – бу кўчмас мулк харидорини ҳимоя қилишни таъминлайдиган махсус банк механизми. Қурилаётган уй-жой сотиб олаётганда харидорлар қўшган пуллар қурувчига эмас, балки банкка ўтказилади. Маблағлар депозит ҳисобварағига киритилади ва қурилиш тугагунига қадар ва объект фойдаланишга топширилгунга қадар музлатилади. Фақат шундан кейингина қурилиш ташкилоти ушбу маблағлардан фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлади.

Биз ушбу ўзгаришларни Ўзбекистондаги кўчмас мулк платформаси – Realting.uz раҳбари Андрей Содиқов билан муҳокама қилдик. Унинг сўзларига кўра, эскроу-ҳисобларнинг жорий этилиши мамлакат кўчмас мулк бозори учун инқилобий қадамдир. Содиқовнинг таъкидлашича, бундай тизим ўз самарадорлигини бошқа мамлакатларда аллақачон исботлаб бўлган, у ерда харидорлар учун хатарларни камайтирган ва қурувчи ташкилотларнинг масъулиятини оширган.

Янги тизимнинг ижобий томонлари

Биринчидан, бу харидорлар учун молиявий хавфсизлик. Янги уйларнинг харидорлари ўз маблағлари ҳимояланганлигига ишонч ҳосил қилишлари мумкин. Агар қурувчи ташкилот ўз мажбуриятларини бажармаса, харидор ўз маблағларини қайтариши мумкин. Бу, аввалгидек, пул йўқотиш хавфини йўқ қилади.

Иккинчидан, қурувчи ташкилотларнинг масъулияти ортади. Энди қурувчи ташкилот маблағни фақат лойиҳа тугатилиб, фойдаланишга топширилганидан кейингина олади. Бу қурувчи ташкилотларни иш жадвалига риоя қилишга ва қурилишнинг тегишли сифатини таъминлашга ундайди.

Учинчидан, банклар транзакциянинг барча шартлари бажарилишининг кафилига айланади. Улар қурилиш жараёнини назорат қилади ва лойиҳани босқичма-босқич молиялаштиради. Муаммолар юзага келган тақдирда, харидорнинг маблағлари вазият ҳал қилинмагунича блокировка қилинади.

Тўртинчидан, эскроу-ҳисобларнинг жорий этилиши уй-жой сотиб олиш жараёнини янада шаффоф қилади, чунки маблағлар устидан назорат қурувчи ташкилотлардан банкларга ўтади. Бу коррупция хавфини камайтиради ва бозорни барча иштирокчилар учун жозибадор қилади.

Ўзбекистонда дастлабки жорий этиш

Эскроу-ҳисоблар тизими йил давомида Самарқанд шаҳрида, шунингдек, Тошкент шаҳрининг Янгиҳаёт ва Сирғали туманларида синовдан ўтказилади. Ушбу дастлабки синов янги тизимнинг самарадорлиги ва унинг кўчмас мулк бозорига таъсирини баҳолайди.

Андрей Содиқов эскроу-ҳисобларнинг жорий этилиши қурилиш соҳасида узоқ кутилган ўзгаришларга олиб келишига ишонади. “Ушбу тизим харидорларнинг ишончини тиклайди ва кўчмас мулк бозорида янада шаффоф ва хавфсиз амалиётларни таъминлайди. Давлат фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш масъулиятини ўз зиммасига олади ва банкларнинг молиявий кафил сифатидаги роли соҳа барқарорлиги ва ривожланишига хизмат қилади”, — дейди у.

Узоқ муддатли истиқболлар

Эскроу-ҳисобларнинг жорий этилиши Ўзбекистондаги кўчмас мулк бозорини бутунлай ўзгартириши мумкин. Харидорлар учун хавфсизлик даражасини ошириш нафақат маҳаллий, балки хорижий инвесторларни ҳам жалб қилиши мумкин. Бу мамлакатда иқтисодий ўсиш ва умумий инвестиция муҳитини яхшилаш учун замин яратади.

Ушбу ўзгаришлар фонида Ўзбекистон қурилиш соҳасини муваффақиятли ўзгартиришнинг намунаси бўла олади, бу ерда харидорлар ҳуқуқлари ишончли ҳимоя қилинади. Эскроу-ҳисобларни жорий этиш ҳукуматнинг ижтимоий барқарорликни таъминлаш, бозорнинг барча иштирокчилари учун адолатли шароит яратиш ва фуқароларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш бўйича умумий стратегиясининг бир қисмидир.