Яна ўтмишга қайтишми?

Энди 25 ёшга тўлмаган Ўзбекистон фуқароларига чет элга чиқиш паспорти 5 йил муддатга берилади. Илгари бу муддат 16 ёшга тўлмаган фуқаролар учун 5 йилни, 16 ёшдан ошган фуқаролар учун 10 йилни ташкил қиларди. Ўзгартириш президентнинг 2022 йил 16 июндаги қарори билан киритилган.

Шунингдек, маҳалладаги 22-23 ёшгача бўлган ёшлар терроризмга қарши курашиш бўлими вакиллари ва участка инспекторлари иштирокида «суҳбат»дан ўтказилади. Суҳбатда чет элга чиқиш мақсади, чет элда қолиш муддати ва ота-онасининг боласи кетиши ҳақида билиши ёки йўқлиги ҳақида саволлар берилади. Баъзилар рўйхатдан ўтиш жойида ёшлар ташкилотидан маълумотнома тақдим этишлари зарур бўлади.

Тошкент шаҳрининг Чилонзор туманидаги ягона дарчага паспорт олиш учун мурожаат қилган 23 ёшли Диёра Т. ҳам худди шундай «суҳбат»га дуч келди. Бу бир ойдан уч ойгача чўзилиши мумкинлигини билгач, у паспорт столига боради, у ердан ундан қаерга бориши ва иш жойи ҳақида сўрашади. Паспорт столининг вакили: “Сизни расмийлаштирдим, кутинг, қаерга, нима учун кетаётганингизни билиш учун сизни Чилонзор тумани ИИБдан суҳбатга чақиришади”, – деган.

Улар ўша куни кечқурун Диёрага қўнғироқ қилиб, ота-онаси унинг кетишидан хабардор эканлиги ёки йўқлиги, у ота-онаси билан бирга яшаши ёки йўқлиги ва улар қайси манзилда яшашини билиш учун телефон рақамларини ҳам сўрашган, шунингдек кўплаб ёшларнинг ота-онасини огоҳлантирмасдан чет элга чиқиб кетаётганини, кейин эса улар қидирилаётганини айтишган.

Эртаси куни Диёра туман ички ишлар бўлими ходимига қўнғироқ қилиб, ишдан ички буйруқ, муҳр ва фирма имзоси қўйилган керакли ҳужжатларни олиб келса, паспорт бериш жараёнини тезлаштириш мумкинми, деб сўраган. Ходим бу ёрдам бериши мумкинлигини қайд этган, лекин у буни ким қилишини билмаслигини ва бу саволга кейинроқ жавоб беришини айтган. Кўп ўтмай Диёра ички ишлар бўлимига боради, у ерда унга боғланиши мумкн бўлган рақамни бериб, эртаси куни эрталаб соат 10 ларда милиция бўлимига келишни таклиф қилишади.

Диёра учрашувга белгиланган вақтда етиб келганига қарамай, ўша куни ҳеч ким билан учраша олмайди. Паспортни ўз вақтида ололмаслигини тушуниб, сафарни бекор қилишга қарор қилади.

Ички ишлар вазирлигининг жавоби

Anhor.uz таҳририяти Ўзбекистон Ички ишлар вазирлигига 18 ёшдан 25 ёшгача бўлган шахсларга паспорт бериш шартлари бўйича қонунчиликка қандай ўзгартиришлар киритилгани ҳақида изоҳ беришни сўраб сўров юборди. Жавобда Адлия вазирлигига мурожаат қилиш кераклиги айтилади. Бироқ Anhor.uz журналисти 12 июль куни Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлигида бўлиб ўтган матбуот анжуманида шу саволни берганида, унга ИИВга мурожаат қилиш зарурлиги айтишди. Адлия вазирлиги 4 июль куни таҳририятнинг расмий сўровига жавоб бермади.

ИИВнинг қайд этишича, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 26 декабрдаги ПҚ-4079-сон “Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг хорижга чиқиш биометрик паспортини расмийлаштириш ва бериш тизимини яратиш ҳамда Ўзбекистон Республикаси биометрик паспорт тизимини модернизация қилишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарорига асосан, биометрик паспорт бериш 10 иш куни ичида амалга оширилади (16 ёшдан 25 ёшгача бўлган шахсларга нисбатан қўшимча текширув ўтказилади, кўриб чиқиш муддати бир ой) .

Суҳбатлар

Ички ишлар вазирлигининг қайд этишича, маҳаллада терроризмга қарши курашиш бўлими ходимлари ва профилактика инспекторлари томонидан 18 ёшдан 25 ёшгача бўлган ёшлар билан суҳбатлар ўтказилмоқда. Бу Президентнинг 2021 йил 29 ноябрдаги ПФ-27-сон “Ўзбекистон Республикаси жамоат хавфсизлиги концепциясини тасдиқлаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони билан тартибга солинади.

“Вояга етмаганлар ва ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш мақсадида уларни Ватанга муҳаббат, ватанпарварлик, миллий ва умуминсоний қадриятларга ҳурмат руҳида тарбиялаш, ёш авлодни терроризм, экстремизм, зўравонлик ва шафқатсизлик ғоялари таъсиридан асрашга оид чора-тадбирлар амалга оширилмоқда”, – дейилади Anhor.uz сўровига берилган жавобда.

Ички ишлар вазирлигининг жавобида “экстремистик ташкилотларнинг аксарияти асосан ёшларга қаратилгани жамоат хавфсизлиги ва анъаналар пойдеворига таҳдид солаётгани” қайд этилади.

“Шубҳасиз, айнан ёшлар қатор ижтимоий-психологик, физиологик ва демографик хусусиятларига кўра мафкуравий таъсирга кўпроқ мойил бўлади. Халқаро террорчилик ташкилотларининг ёллаш фаолияти хорижий ислом таълим муассасаларида ўқиш учун хусусий равишда кетган фуқароларга нисбатан ҳам амалга оширилади. Бу шахслар ўз ватанларига қайтгач, террористик ғояларни тарқатади, хусусан, «кофирлар»га қарши «жиҳод» ўтказиш зарурлигини асослаб беради”, — дейилади ИИВ жавобида.

Қайд этиб ўтамиз, 2018 йил май ойигача мамлакатдан вақтинчалик чиқиш учун ариза берган 18 ёшдан 35 ёшгача бўлган аёллар ҳам суҳбатдан ўтказилган, уларга бунинг учун турмуш ўртоғининг рухсати ёки ишончли вакилининг кафиллиги, шунингдек, маҳалладан маълумотнома тақдим этиш ва анализлардан ўтиш талаб қилинган, бироқ тез орада бу талаблар бекор қилинганди.

 Захро Камалова