“Технологик ютуқлар ва глобал кун тартибида иштирок этиш истаги ҳайратда қолдирди” – Антон Усов EТТБнинг Самарқанддаги йиғилиши ҳақида

Шу йилнинг 16-18-май кунлари Самарқанд шаҳрида Европа тикланиш ва тараққиёт банки (ЕТТБ) Бошқарувчилар кенгашининг 32-йиллик йиғилиши бўлиб ўтди. Бу бугунги Ўзбекистон учун муҳим воқеадир. EТТБнинг Марказий Осиё  ва Мўғулистон минтақасининг ташқи алоқалар бўйича катта маслаҳатчиси Антон Усов учрашув ҳақида ўз фикрлари билан ўртоқлашди.

Анҳор: Бундан 20 йил аввал Тошкентда ҳам шундай форум ўтказилган эди. Бугун аҳвол қандай деб ўйлайсиз? Тадбирни ташкил этишдаги фарқни ҳис қиляпсизми?

Антон Усов : Албатта, фарқ сезилади. Бугунги кунда у технологик жиҳатдан анча ривожланган, мақсад ва вазифалар эса бошқача. Мамлакат баъзи глобал воқеаларда иштирок этишни хоҳлаётгани ҳақида тушунча мавжуд. Бугун биз декарбонизация, қайта тикланадиган энергия, экология каби глобал кун тартиби ҳақида сўз юритмоқдамиз, бу биз нафақат гапирадиган, балки шу йўналишларда кўп ишларни қиладиган мавзулардир. Албатта, 20 йил олдинги ҳолат билан солиштирганда фарқ жуда катта. Мамлакатда аллақачон йирик хусусий банкимиз бор. Биз учун бу, банкирлар сифатида,  жуда муҳим, чунки биз, масалан, ТВС бозорда пайдо бўлиши билан, вазият бутунлай ўзгарганини ва бошқа барча банклар, агар сизда замонавий банкнинг рақамли ечимлари бўлмаса, у ҳолда сиз умидсиз ортда қолишингизни тушунишганини кўриб турибмиз. Бу, эҳтимол, биринчи фарқ.

Технологик ютуқ ва қандайдир глобал кун тартибида иштирок этиш истаги ҳам ҳайратланарли. Бугун дунёнинг турли бурчакларидан келган 4 мингдан ортиқ меҳмонларимиз бор, асосан хорижлик меҳмонлар. Яъни, бу мустаҳкам халқаро воқеа. Ўзбекистонда жуда кўп турли конференциялар ўтказилаётганини тушунаман, лекин имзоланган шартномалар, муҳокама қилинган масалалар кўлами ва ўнлаб мамлакатлардан келган иштирокчилар сони жиҳатидан бу тадбир сифат жиҳатидан фарқли даражадир.

Анҳор: бу сафар меҳмонлар келиши, визалар, меҳмонхоналар, парвозларни ташкил қилиш осонроқ бўлдими?

Антон Усов: Ҳали устида ишлаш керак бўлган нарсалар бор. Биз Ўзбекистон ҳукуматига конструктив ёндашуви учун жуда миннатдормиз ва биз барча масалаларни биргаликда ҳал қилишга муваффақ бўлдик, аммо олдинга силжишда биз баъзи нарсалар содир бўлишини истардик, эҳтимол, бошқачароқ. Биз аста-секин бир нарсани ўзгартиришимиз ва соддалаштиришимиз керак. Мен логистика, ташкилотчиликни назарда тутяпман, бошқа мамлакатларда, ташкилотларда қандай амалга оширилаётганини кузатиб, тажриба ўрганишни тавсия қилган бўлардим. Мисол учун, ЕТТБ бу борада жуда тажрибали ташкилот ҳисобланади қарийб 30 йилдан бери шундай форумларни ташкил этиб келамиз. Умид қиламанки, ҳамкасбларимиз ижобий тажрибамизни ўзлаштирдилар.

Лекин принципиал жиҳатдан, келажак учун Ўзбекистонда қандайдир форумлар ташкил этилса, логистика ва умуман ташкил этиш жараёнини соддалаштириш йўлидан боришни тавсия қилган бўлардим. Кўзни қамаштирадиган нарса борки, бу нафақат Ўзбекистоннинг, балки бутун Марказий Осиё минтақасининг ўзига хослиги. Баъзи техник қарорлар,  гарчи бу оддий иш ҳолатлари бўлса ҳам, зудлик билан эмас, фақат энг юқори даражада қабул қилинади. Агар бу нарсалар қуйи бўғинга топширилса, тайёргарлик жараёни динамикаси учун жуда яхши бўларди. Агар бирор нарсани ташқи таъминотчиларга, ташкилотчиларга топшириш мумкин бўлса, бу жуда яхши бўлади ва асосий бўлмаган иш билан шуғулланадиган вазирлик ва идоралар ишини енгиллаштиради.

Замонавий дунёда стратегияга жалб қилиниши керак бўлган одамлар қўйилган вазифаларнинг бажарилишини шахсан назорат қилмаслиги жуда муҳимдир. Лекин шуни алоҳида таъкидлашни истардимки, умуман олганда, биз ўзбекистонлик ҳамкорларга биргаликдаги саъй-ҳаракатлар билан тадбирнинг шундай юксак савияда ўтганидан мамнунмиз ва миннатдормиз.

Анҳор: Ўзбекистонда кредитлаш бўйича етакчи бўлишни хоҳлайсизми?

Антон Усов:Йўқ. Албатта, биз молиялаштириш ҳажмини оширишни хоҳлаймиз, лекин идеал ҳолда биз бошқа бозорларда кузатилаётган вазиятни кўришимиз керак: хусусий секторга, асосан, тезроқ ва арзонроқ кредит бера оладиган маҳаллий банклар мавжуд. Бизда турли мамлакатларда муваффақиятли ишлаётган айрим банк маҳсулотлари борлиги аниқ. Ва бу маънода, эҳтимол, биз учун ҳали муқобиллик бўлмайди. Яъни, биз узоқ муддатга маблағларни олиб қўйишни талаб қиладиган узоқ муддатли инвестиция лойиҳаларини назарда тутамиз: инфратузилма лойиҳалари, аэропортлар, автомобиль йўллари, темир йўллар, энергетика. Кўпинча тижорат банклари бундай лойиҳаларни мустақил равишда амалга ошира олмайди. Бунга коммунал секторни кредитлаш ҳам киради. Умуман олганда, биз банк тизими ўзгаришини ва банклар сиз билан рақобатлашишини, бизни аста-секин четга суриб қўйишини хоҳлаймиз,

Анҳор: Сиз “Мерос Фарм” компаниясига кредит бергансиз. Мақсад нима? Улар классик дистрибьюторларми? “Мерос Фарм“ сиздан пулдан ташқари нима олади?

Антон Усов: Аҳоли тез суръатлар билан ўсиб бораётган мамлакат учун фармацевтика маҳсулотларини тарқатиш ва сотишнинг самарали тизимининг мавжудлиги, яхши завод бинолари, логистика ва товарлар ассортиментига эга компаниянинг мавжудлиги жуда муҳимдир. Бу аҳоли саломатлиги масаласидир ва биз яқиндаги пандемия даврида соғлиқни сақлаш тизими иши бутунлай бошқача босқичга ўтиши кераклигини кўрдик. Шунинг учун бозорда бундай ўйинчининг мавжудлиги ҳеч бўлмаганда рақобатни ошириш ва натижада хизмат кўрсатиш сифатини ошириш учун зарурдир. Пулдан ташқари, қоида тариқасида, биз билан ишлайдиган компаниялар билим, технология, кўникмалар каби нарсаларни олади:. Бизда бу борада ёрдам берадиган кўплаб мутахассислар бор.

ЕТТБ яшил кредитлаш ва яшил иқтисодиётга катта эътибор беради. Кўпинча бундай лойиҳаларда, агар биз бир хил омборлар ҳақида гапирадиган бўлсак, биз қурилишда янги экологик стандартларни, энергия тежашнинг янги стандартларини ва бошқаларни қўллаймиз. Биз ишлаб чиқаришни кенгайтиришни келажак нуқтаи назаридан имкон қадар қизиқарли қилиб, экологик тоза, технологик, энергия тежайдиган ечимларни таклиф этамиз. Бу ер юзида яшовчи одамлар ва бизнес учун биз учун жуда муҳим, чунки охир-оқибат бу сиз учун ишлаб чиқариш таннархини камайтиришга олиб келади, чунки сиз ёруғлик, иссиқлик ва сувга камроқ пул сарфлайсиз. .

Анҳор: ЕТТБ учун Марказий Осиёдаги асосий давлат қайси?

Антон Усов: Буни айтиш нотўғри бўлса керак, чунки молиялаштириш ҳажми ҳақида гапирадиган бўлсак, сўнгги йилларда Ўзбекистон ўтган йили деярли 900 миллион доллар сармоямизни жалб қилган, бироқ тарихан Қозоғистон иқтисодиётига йўналтирилган маблағлар ҳажми каттароқ. Жорий йилда Ўзбекистонда бизнес ҳажми ўтган йиллардагидан кам бўлмайди, дейишга асос бор. Умуман олганда, Қозоғистон ва Ўзбекистон минтақанинг энг йирик иқтисодиёти сифатида бизнинг молиялаштиришимизни жалб қилишда етакчи бўлиб қолаверади. Лекин бизни бутун Марказий Осиё минтақаси қизиқтиради, чунки у аҳоли сони тез суръатларда ўсиб бораётган жуда динамик минтақа, демак, биз рақамлаштириш, транспорт инфратузилмасини ривожлантириш ва қайта тикланадиган энергия билан боғлиқ кўп нарсаларни ривожлантиришимиз керак.

Анҳор: Сиз банк сифатида аёллар лойиҳаларига сармоя киритасизми, бу шундай бўлиши кераклиги учунми ёки бу прагматикроқ ечимми, чунки аёллар лойиҳалари муваффақиятли, яхши ишлайди ва даромадлироқми?

Антон Усов: Бу глобал кун тартибининг бир қисми, чунки бундай муносабат бўлиши кераклиги бутун дунёда аён. Агар биз Марказий Осиёга қайтсак, бу минтақада ҳали ҳам воз кечиш керак бўлган баъзи анъанавий ёндашувларни кўрамиз. Масалан, аёл фарзанд кўради ва фақат уй ишлари ва уларни тарбиялаш билан шуғулланади.

Шахсий ва касбий ривожланиш учун банкимиз томонидан кўплаб имкониятлар мавжуд. Биз биринчи навбатда аёлларга фойдали кўникмаларни ўргатишимиз, бизнесни режалаштиришда ёрдам беришимиз, ҳатто айланма маблағлари учун пул беришимиз мумкин. Бу кичик бизнес ҳам,  анъанавий ҳунармандчилик ҳам бўлиши мумкин.

Яна шуни айтишим керакки, асосан, аёллар тадбиркорлиги бўйича статистика жуда яхши, аёллар катта қизиқиш ва масъулият билан ишлайди. Тарихан шундай бўлганки, кўпинча аёл, эҳтимол, бизнесга бироз жиддийроқ ёндашади. Эҳтимол, шунинг учун натижалар жуда яхши.

Бу модами? Ҳа, бу мода ва тўғри, ва бу бутун дунёда содир бўлмоқда. Масалан, мамлакатимизда ЕТТБ ижроия кенгашидаги лавозимларнинг ярмини аёллар эгаллайди. Бу мазкур жойда содир бўлмаслиги учун ҳеч қандай сабаб кўрмаяпман. Аёллар тадбиркорлигини мақсадли молиялаштириш кўлами кенгаймоқда. Аёллар бундай дастурларда бажонидил қатнашадилар, чунки молия билан бир қаторда, бу дастурлар ўқитиш, маслаҳат бериш ва шахсий ўсиш нуқтаи назаридан кўп нарсаларни таклиф қилишади.

Анҳор: Форумда Ўзбекистонга нисбатан санкциялар ҳақида жуда кам гапирилди.

Антон Усов: Биздан бу ҳақда сўрашди, биз бу ҳақда ёздик ҳам. Биз ушбу мавзу бўйича бир нечта махсус тадқиқотлар ўтказдик. Постсовет ҳудудида бир қатор давлатлар Ғарб бизнесининг Россиядан чиқиб кетиши билан боғлиқ вазиятдан фойдаланган деган тушунча мавжуд. Гап Европадан айрим товарларни экспорт қилиш ва уларни кейинчалик Россия Федерациясига реэкспорт қилиш ҳақида бормоқда. Аммо Ўзбекистон ўзи ишлаб чиқарган маҳсулотларни сезиларли даражада экспорт қилиш билан ажралиб туради. Бу ерда нафақат сабзавот маҳсулотлари, балки бошқа кўплаб маҳсулотлар ҳам тайёрланади. Бу, асосан, яхши тенденция, чунки, икки давлат иқтисодиёти ҳар қандай ҳолатда ҳам чамбарчас боғлиқ ва экспорт валюта тушумини таъминлайди. Ўзбекистон мисолида биз Россияга санкциялар остида бўлган товарлар гуруҳлари экспорти билан боғлиқ хавотирли статистика маълумотларини кўрмаяпмиз. Шунингдек, биз мамлакат расмийлари хавф-хатарларни аниқ тушунишини кўряпмиз.