Россияда қанча ядро қуроли бор ва уни ким назорат қилади?

Россия президенти Владимир Путин Ғарбни Россия техник жиҳатдан ядровий урушга тайёрлигидан огоҳлантирди ва АҚШ қўшинларини Украинага юбориш можаронинг жиддий кучайиши сифатида кўрилишини айтди. Мана, Россиянинг ядро қуролига оид асосий фактлар, дея хабар беради Reuters.

Ядро қуролининг сони

Совет Иттифоқининг ядро арсеналини мерос қилиб олган Россия ядро каллакларининг энг катта захирасига эга. Америка олимлари федерацияси (FAS) маълумотларига кўра, Путиннинг ихтиёрида 5,580 га яқин ядро каллаклари бор. Улардан 1,200 га яқини эскирган деб ҳисобланади, лекин улар асосан жангга қодир, 4,380 га яқини захирада ва узоқ масофали стратегик ракета кучлари ва тактик ядро кучлари томонидан фойдаланиш учун мўлжалланган. Захира каллаклардан 1710 таси стратегик жойлаштирилган: 870 га яқини қуруқликдаги баллистик ракеталарда, 640 га яқини сув ости баллистик ракеталарида ва 200 таси оғир бомбардимончи базаларда.

Қўллаш шартлари

2020 йилда нашр этилган Россиянинг ядро доктринаси Россия президентининг ядро қуролини қўллашни кўриб чиқиши мумкин бўлган шартларни белгилайди: ядро қуроли ёки бошқа оммавий қирғин қуроллари ёрдамида қилинган ҳужумга жавобан ёки давлатнинг мавжудлиги таҳдид мавжуд бўлганида, Россияга қарши одатий қуроллардан фойдаланганда.

Қуролни кўпайтириш

Қўшма Штатлар ўзининг 2022 йил учун ядро позицияси обзорида Россия ва Хитой ядро кучларини кенгайтириб, модернизация қилаётганини таъкидлайди. FAS, 2024 йилги таҳлилида, Россиянинг даъволарига қарамай, унинг ядро арсенали 2023 йилдан бери давом этаётган модернизациядан ташқари деярли ўзгармаганлигини таъкидлади. Келажакда Россия стратегик кучларига боғланган жанговар каллаклар сони кўпайиши мумкин, чунки бир каллакли ракеталар кўп каллакли ракеталарга алмаштирилади.

Ядро синовлари

Путиннинг айтишича, агар АҚШ ядро синовларини ўтказса, Россия ҳам ядро синовларини ўтказиш имкониятини кўриб чиқади. Ўтган йили у Россиянинг ядро синовларини тўлиқ тақиқлаш тўғрисидаги шартномани ратификация қилишдан чиқиши ҳақидаги қонунни имзолаган эди. Россия 1991 йили Совет Иттифоқи парчаланганидан бери ядро синовларини ўтказмаган. Совет Иттифоқи охирги марта 1990 йилда синовдан ўтказган. Ядро синовларини тўлиқ тақиқлаш тўғрисидаги шартнома Россия томонидан 1996 йилда имзоланган ва 2000 йилда ратификация қилинган. Қўшма Штатлар шартномани 1996 йилда имзолаган, аммо уни ҳали ратификация қилмаган.

Ядро қуролини қўллаш тўғрисидаги қарорни ким қабул қилади?

Россия ядро қуролини қўллаш бўйича якуний қарорни Россия президенти қабул қилади. Ядро портфели ёки «Чегет» (Кавказ тоғларидаги Чегет тоғи номи билан аталган) доимо президент билан бирга. Тахминларга кўра, бундай жомадонларни Россия мудофаа вазири, ҳозирда Сергей Шойгу, ва Бош штаб бошлиғи, ҳозирда Валерий Герасимовлар ҳам олиб юришади. Жомадон президент ва ҳарбий раҳбарият ўртасида ва у орқали ракета қўшинлари билан махфий “Казбек” қўмондонлик ва бошқарув тизими орқали алоқа воситаси бўлиб хизмат қилади.