Alerte Héritage: Бухорода туризм марказини қуриш лойиҳаси хавотир ва кўплаб саволларни туғдирмоқда

Бухоро марказида амалга оширилаётган янги кенг кўламли лойиҳа хавотир ва кўплаб саволларни туғдирмоқда, дейди Alerte Héritage халқаро ассоциацияси.

Хусусан:

– Нега шаҳар ҳокимияти фуқаролар билан шаффоф ва самарали маслаҳатларни таъминламади?

– Нима учун масъулиятли шаҳар участкаси учун қурувчи ташкилотни танлашда очиқ тендер эълон қилинмади?

– Нега архитектура лойиҳаларининг танлови ўтказилмади?

Битта сценарийнинг Ўзбекистоннинг турли шаҳарларида такрорланиши маданий мерос объектларини қуриш ва муҳофаза қилиш соҳасидаги тизимли муаммолардан далолат беради, дея таъкидлайди ташкилот.

“Афтидан, меросни асраб-авайлаш ҳақида қайғуришга ҳожат йўқдек туюлади: ҳокимиятнинг шарти режани қурилиш майдончаси ҳимояланган буфер зонасида жойлашган ЮНEСКО билан келишиш эди. Бироқ, бу ерда расмий келишувнинг ўзи етарли эмас. ЮНEСКО фақат Бутунжаҳон мероси объектларини ҳимоя қилиш учун жавобгар. Бироқ, қурилиш майдончасида 1970-1980 йиллардаги меъморий ёдгорликлар мавжуд бўлиб, улар маданий мерос объектлари расмий рўйхатига киритилмаган бўлиб, улар алоҳида хавф остида”.

Хусусан, сўз иккита: шаҳар ва вилоят ҳокимликларининг бинолари ҳақида кетмоқда. Биринчиси 1970 йилда қурилган (бухоролик архитектор Зоиршо Қличевнинг маълумотларига кўра) ва охирги реконструкцияга қадар совет модернизмининг ёрқин ифодаланган ёдгорлиги бўлган. Иккинчиси 1980 йилларнинг иккинчи ярмида Ўзбекистоннинг атоқли меъмори Ричард Блезэ лойиҳаси бўйича қурилган ва унинг  бизгача етиб келган саноқли асарларидан бири ҳисобланади. Блезэнинг бошқа асарлари тубдан қайта қурилган (Госплан) ёки асл қиёфасининг баъзи қисмларини йўқотган (собиқ Ёшлар уйи, нашриёт биноси, собиқ Ҳисоблаш маркази).

Ўзбекистон маданияти ва санъатини ривожлантириш жамғармасининг буюртмаси бўйича халқаро архитекторлар ва тадқиқотчилар гуруҳи лойиҳаси доирасида сўнгги бир ярим йил давомида Тошкент модернизми тузилмалари ҳар томонлама ўрганилди. Мутахассислар биноларнинг сақланиш даражасини аниқлади, муҳофаза қилиш предметини белгилаб олди ва уларга маданий мерос ёдгорлиги мақомини бериш бўйича зарур чора-тадбирларни белгилаб олди.

“Амалга оширилган тайёргарлик ишлари режалаштирилган реставрация ва реконструкция бўйича амалий ишлар доирасида давлат томонидан муҳофаза қилинадиган Тошкент обидалари рўйхатини қонунчилик йўли билан кенгайтириш, биноларнинг келгусида ўзининг муносиб қиёфасини яратишга умид қилиш имконини беради. Бироқ, вилоятлар пойтахтларида бугунги кунда келажакни кўзлаб ишлаш керак, чунки тез орада 20 асрга оид модернистик архитектура умуман қолмаслиги мумкин. Ўзига хослиги барча мутахассислар томонидан эътироф этилган Тошкент Кино уйининг бузилиши драмаси такрорланиши мумкин”, — дейилади ташкилот хабарида.

Янги мажмуанинг эълон қилинган режасига кўра, Бухоро ҳокимлигининг иккала биноси ҳам ўз ўрнида қолган, бироқ бу тинчлантирмаслиги керак, деб ҳисоблайди Alerte Héritage.

“1990-2020 йиллар давомида биз кўплаб модернистик тузилмаларнинг архитектура ёдгорлиги сифатларидан маҳрум қилинган қайта тузилишига гувоҳ бўлдик. 2010 ва 2020 йиллар ичида энг таъсирчан йўқотишлар орасида Марказий банк ва Ташқи ишлар вазирлигининг Тошкентдаги бинолари ҳам бор. Бундай вазиятда Бухоро ҳокимликлари ялтироқ алюкобонд ёки сохта тарихий пародияга айланиб қолиш хавфи бор. Республика ва шаҳар мутасаддиларини бунинг олдини олишга чақирамиз. Шунингдек, биз фуқароларнинг шаҳарда қабул қилинган қарорлар муҳокамасида иштирок этиш ҳуқуқини таъминлашга чақирамиз. Уларнинг овози муҳим ва тингланиши керак”, – дея хулоса қилади ташкилот.