Конституцияга ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги қонун лойиҳаси президент ваколатларининг бир қисмини Сенатга ўтказишни назарда тутади

Умумхалқ муҳокамасига қўйилган “Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Конституциявий қонуни лойиҳаси ҳам давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари фаолиятини ташкил этиш ва фаолияти моделининг энг самарали вариантини излаш ва ягона тизим доирасидаги мувофиқлаштирилган фаолият ва ўзаро ҳамкорлик билан боғлиқ, деб ёзади юридик фанлар доктори, Тошкент давлат университети профессори Омонулло Муҳаммаджонов.

Конституцияни янада ривожлантириш жараёни фуқаролик жамияти институтларини мустаҳкамлашга, давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари фаолияти устидан жамоатчилик назорати шаклларини ривожлантиришга, шунингдек, турли даражадаги мансабдор шахсларнинг жамоатчилик институтлари олдидаги жавобгарлик тартиб-таомилларини бирлаштиришга қаратилган ҳуқуқий нормаларнинг қабул қилиниши билан узвий боғлиқдир.

Замонавий парламент амалиёти қонун чиқарувчи органни ташкил этиш ва фаолиятининг ҳуқуқий асосларини янада такомиллаштириш самарадорлигини таъминлайдиган, уларни парламент анъаналари ва жамиятимиз ва давлатимиз ривожини акс эттирадиган янги мазмун билан тўлдирдиган мақбул шакл ва усулларни излашга хизмат қилмоқда.

Таклиф этилаётган янгиликлар, биринчи навбатда, демократияни мустаҳкамлаш, ҳокимиятлар бўлиниши тизимида ўзаро тийиб туриш ва мувозанат механизмини такомиллаштиришга қаратилган. Шу муносабат билан Конституцияга Олий Мажлиснинг, жумладан, ҳукуматни шакллантириш ва унинг фаолиятини назорат қилиш соҳасидаги ваколатларини кенгайтиришга доир нормаларни киритиш таклиф этилмоқда.

Масалан, Олий Мажлис томонидан Ҳисоб палатаси раисини тайинлаш ва лавозимидан озод этиш бўйича Президент ваколатларининг Сенатга ўтказилиши, Ўзбекистон Республикаси Президентининг Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори ва Коррупцияга қарши кураш агентлиги директорини лавозимга тайинлаш ва лавозимидан озод этиш тўғрисида фармонларини тасдиқлаш парламент назоратини амалга оширишнинг конституциявий асосларини мустаҳкамлашга кўмаклашади.

Шунингдек, Конституцияга Олий Мажлис ваколатларини, жумладан, ҳукуматни шакллантириш ва унинг фаолиятини назорат қилиш соҳасидаги ваколатларини кенгайтиришга доир нормаларни киритиш таклиф этилди.

Шундай қилиб, масъулиятнинг конституциявий асосларини мустаҳкамлаш Бош вазир ва ҳукумат Конституцияда белгиланган қуйидаги талабларга қатъий риоя қилишига ёрдам беради: а) унинг назорат остидагилиги ва ҳисобдорлиги; б) қатъий белгиланган давлат-ҳокимият ваколатларини амалга ошириш; в) демократик ҳуқуқий давлатни, қонун устуворлигини таъминлаш ва давлат ҳокимиятини суиистеъмол қилишга қарши конституциявий профилактика чораларини таъминлаш.

Қонун чиқарувчи ҳокимият органларининг, биринчи навбатда, давлат ҳокимияти органларининг шаклланиши ва фаолияти устидан назоратнинг ваколатлари тизими, чора-тадбирлари ва усулларини ўз ичига олган аниқ қоидалар ва тартибларни ишлаб чиқиш зарурлигини қайд этиш лозим.

Назорат механизми жамоатчиликнинг бевосита иштирокини, фуқаролик ташаббусларини ўз ичига олиши керак. Бу жамият учун сиёсий қарорлар қабул қилиш соҳасини янада шаффоф қилади, бу эса, ўз навбатида, мамлакатнинг демократик ва самарали бошқарувини оширади.

Конституциявий ислоҳотлар шароитида парламентаризмни ривожлантиришнинг истиқболли моделларини белгилаб, барча асосий давлат институтларининг розилиги асосида ҳокимият механизмини янада босқичма-босқич, пухта ўйланган ислоҳ қилишни башорат қилиш мумкин, бу эса Ўзбекистонни ҳақиқий демократик ислоҳотларни амалга оширишга яқинлаштиради.

Шу нуқтаи назардан қараганда, амалдаги конституциявий қонун ҳужжатларига конституциявий ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш зарурати мамлакатимиз аҳолисининг аксарият қисми ва умуман, давлат манфаатларини кўзлаб парламентаризмни ривожлантириш учун қулай шарт-шароитлар яратди.

Конституциявий ислоҳотни амалга ошириш, умуман олганда, давлат ҳокимиятининг олий органлари: президент, парламент ва ҳукумат ваколатларининг мутаносиблигини ва ўзаро тенглаштирилишини таъминлашга қаратилган.

Конституцияга киритилган сўнгги янгиликлар таҳлили шуни кўрсатадики, мамлакатимизда конституциявий ислоҳотларнинг келгусида амалга оширилиши қуйидаги натижаларни беради.

Биринчидан, Ўзбекистоннинг жамиятнинг бутун сиёсий тизимини демократлаштириш ва модернизация қилиш йўлидаги илғор ҳаракатига янги кучли туртки берилади.

Иккинчидан, ҳукуматни шакллантириш ва назорат қилиш бўйича реал ваколатларга эга бўлган парламент мамлакатнинг барқарор ва демократик ривожланишини таъминловчи қудратли ҳаракатлантирувчи кучга айланади.

Учинчидан, улар, умуман олганда, парламентнинг қонун чиқариш ва назорат фаолиятининг сифати ва самарадорлигига  кўмаклашади.