Қонунчилик палатаси Конституцияни янги таҳрирда қабул қилиш бўйича референдум ўтказиш тўғрисидаги лойиҳани кўриб чиқмоқда

Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг 9 март куни бўлиб ўтадиган мажлисида Ўзбекистон Конституциясини янги таҳрирда қабул қилиш бўйича референдум ўтказиш тўғрисидаги қонун лойиҳаси (илгари гап ўзгартиришлар ҳақида эди) кўриб чиқилмоқда. Бу ҳақда «Газета.uz» нашри ёзади.

Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитаси раиси (процессга масъул бўлган икки қўмитадан бири) депутат Жаҳонгир Шириновнинг айтишича, Конституциядаги моддалар сони амалдаги 128 тадан 155 тага, нормалар эса 275 дан 434 тага кўпаймоқда.

Унинг сўзларига кўра, асосий қонун матнининг 65 фоизи “халқимизнинг таклифлари асосида” янгиланади, шу боис ҳужжат номини “Конституцияга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш”дан “Янги таҳрирдаги Конституция”га ўзгартириш таклиф этилмоқда.

У бир қатор таклиф қилинган ўзгаришларни санаб ўтди. Хусусан, янги Конституцияда “давлат – жамият – шахс” тамойилини “шахс – жамият – давлат”, яъни “инсон манфаатларини ҳамма нарсадан устун қўйиш” тамойилига ўзгартириш назарда тутилган.

Бундан ташқари, Ўзбекистон ижтимоий давлат деб эълон қилинган. Ушбу модда келажакда ўзгаришсиз қолади. Давлатнинг ижтимоий мажбуриятлари нормалари қарийб уч баравар оширилди. Хусусан, ижтимоий эҳтиёжманд тоифадаги фуқаролар уй-жой билан таъминланади, энг кам ойлик иш ҳақи инсонга муносиб турмуш шароитини таъминлашни ҳисобга олган ҳолда белгиланади, фуқароларнинг кафолатланган тиббий ёрдам олиш ҳуқуқлари таъминланади ва бошқалар.

Конституцияда ёшларнинг давлат ҳисобидан грант асосида олий ўқув юртларида ўқиш ҳуқуқи белгилаб қўйилган, яъни давлат ҳисобидан олий таълим олиш имконияти “иқтидорли ёшларга кафолатланган”. Бу олий таълим муассасаларида давлат грантлари бўйича “доим квоталар ажратилади ва бу тартиб ҳеч қачон бекор қилинмайди”, – дейди Жаҳонгир Ширинов.

Бундан ташқари, сенаторлар сонини 100 тадан 65 тагача қисқартириш режалаштирилган.

Бугунги кунда ҳокимлар бир вақтнинг ўзида халқ депутатлари кенгашлари раислари лавозимларини эгаллаб келмоқда. Тошкент шаҳри ва вилоятлар Кенгаши раиси ва ҳокими ўртасида ваколатлар бўлиниши 2024 йилдан (маҳаллий Кенгашга сайлов натижаларига кўра), туман ва шаҳарларда эса 2026 йил 1 январдан бошланади.

Бундан ташқари, бир шахснинг маълум бир лавозимга кетма-кет икки муддатдан ортиқ сайланиши (тайинланиши) мумкин эмаслиги тўғрисидаги “демократик норма” жорий этилмоқда. Булар қуйидаги лавозимлар:

• Қонунчилик палатаси Спикери;
• Сенат раиси;
• Ўзбекистон Президенти (амалдаги Конституцияга мувофиқ);
• халқ депутатлари вилоят, туман, шаҳар Кенгашлари раиси;
• ҳоким;
• Олий суд раиси ва унинг ўринбосари;
• Судьялар олий кенгашининг раиси ва унинг ўринбосари;
• Марказий сайлов комиссияси раиси;
• Бош прокурор.

Қонун ҳужжатларида шахснинг давлат органлари билан ўзаро муносабатларидан келиб чиқадиган ноаниқликлар шахс фойдасига талқин этилади.

“Масалан, солиқ қонунчилигида бир-бирига зид нормалар мавжуд. Табиийки, солиқ органи бундай номувофиқликни давлат фойдасига, фуқаро эса ўзининг фойдасига талқин қилади. Конституцияга киритилган ушбу кафолат бундай баҳсга чек қўяди ва номувофиқликлар давлат эмас, шахс фойдасига ҳал этилишини қатъий белгилаб беради”, – дейди у.

Депутат яна бир қатор ўзгаришларни айтиб ўтди ва сўзининг якунида референдум ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилишни мақсадга мувофиқ деб билишини билдирди.

Агар қонун Қонунчилик палатаси томонидан маъқулланса, у ҳолда 60 кун ичида Сенат томонидан кўриб чиқилиши режалаштирилган. Агар юқори палата 60 кун ичида қонунни маъқуллаш ёки рад этиш тўғрисида қарор қабул қилмаса, қуйи палатанинг ўзи қонунни имзолаши ва эълон қилиш учун президентга юбориши кўзда тутилган.

Яна бир нечта депутат қонун лойиҳасини маъқуллаб, қолганларини Конституция бўйича референдумни янги таҳрирда ўтказиш ёқлаб овоз беришга чақирди. Спикернинг айтишича, ҳужжат юзасидан яна 10 га яқин депутат (5 нафар фракция етакчисидан ташқари) сўзга чиқиш истагини билдирган.

Референдум тўғрисидаги қонунга кўра, у Олий Мажлис палаталари томонидан референдум ўтказиладиган сана эълон қилинган кундан бошлаб камида бир ярим ой ичида ўтказилиши мумкин.