Путин урушда қатнашган махбусларни афв этгани учун Конституцияни бузганликда айбланди

Жиноят содир этганлик учун судланган шахсларни муддатидан олдин афв этиш ва судланганликни олиб ташлаш тўғрисидаги махфий фармонлар жабрланувчиларнинг ҳуқуқларини бузади ва Конституцияга зиддир. Ушбу ҳаракатлар афв этилган жиноятчилар томонидан ҳам, уларнинг қилмишларидан жабрланган фуқаролар томонидан ҳам жиноий ҳуқуқбузарликларнинг кескин ўсишига олиб келиши мумкин. Бундай хулосалар Россия жиноят қурбонларини қўллаб-қувватлаш фонди таҳлилчилари томонидан тайёрланган ҳисоботда келтирилган.

Ҳужжатнинг муқаддимасида муаллифлар Россия Федерациясининг асосий қонунига ишора қиладилар, унда Россияда инсон ва фуқаронинг ҳуқуқ ва эркинликларини бекор қилувчи ёки камайтирадиган қонунлар чиқарилмаслиги керак. Шу билан бирга, МҲА (Махсус ҳарбий амалиёт) деб аталадиган мақсадлар учун қабул қилинган қонун ҳужжатлари жабрланувчиларнинг уларга Конституциянинг 52-моддаси томонидан кафолатланган ҳуқуқларини чеклаб қўйди, дейди ҳисобот муаллифлари.

Жиноят ишини тугатиш ва жиноий таъқиб этишнинг янги асосларини таклиф қилиб, муддатидан олдин афв этиш ҳужжатлари ташаббускорлари “жиноят қурбонларининг ҳуқуқларини ҳисобга олмаган ва яраштириш ёки жиноят ишини тугатиш ва жиноий таъқиб қилиш учун мавжуд процессуал асосларда мавжуд бўлган жиноят томонидан жабрланувчига етказилган зарарни қоплаш шаклида мажбурий шартни назарда тутмаган”.

Ҳуқуқ ҳимоячиларига кўра, бундай ўзгаришларнинг йўқлиги жиноятлар сонининг кўпайишига сабаб бўлиши мумкин.

“Шу билан бирга, ижтимоий адолатни тиклаш имкониятининг йўқлиги, фаразий равишда, жабрланган олган шахс томонидан қонундан ташқари жиноий реакцияга сабаб бўлиши мумкин”, дейилади Россия жиноят қурбонларини қўллаб-қувватлаш фондининг ҳисоботида.

Ҳужжат муаллифлари алоҳида, Россия Федерацияси ЖКнинг 85-моддасида “жазодан озод қилинган шахс”, “афв этилган шахс” ва бошқалар эмас, балки “жазони ўтаган шахс” атамаси қўлланилишини қайд этишган. Яъни жиноий жазони ўтаган шахсдан судланганлик ҳолати фақат афв этиш акти билан олиб ташланиши мумкин.

“Шу билан бирга, очиқ манбаларда ва “Одил суд” давлат автоматлаштирилган тизимида турли тоифадаги ишлар бўйича суд қарорларининг матнлари жойлаштирилган, шундан келиб чиқадики, 2022 йилда Россия Федерацияси Президенти, бир вақтнинг ўзида судланганлик ҳолатини олиб ташлаш билан, бир неча бор шахсларни (жазо ўтаётган) авф қилиш  (жиноий жазодан озод қилиш) тўғрисидаги фармонларни қабул қилган.

Шунингдек, Фонд таҳлилчилари Украинадаги урушда қатнашиш истагини билдирган маҳкумлар, сафарбар қилинган фуқаролар ва контракт бўйича хизмат қилаётган ҳарбий хизматчилардан фарқли ўлароқ, “МҲА” да маълум бир муддат иштирок этиш шаклида сезиларли имтиёзга эга бўлишларидан хавотирда, чунки шундан сўнг улар ҳарбий амалиётлар ўтаётган ҳудудни хавфсиз тарк этишлари мумкин.

Ҳисоботда аввал хавфли ва ўта хавфли жиноятлар учун жамиятдан анчагина муддатга ҳақли равишда ажратилган озодликдан маҳрум этилган маҳкумлар томонидан содир этилган ўта оғир зўравонлик жиноятлари тўғрисидаги оммавий ахборот воситаларидаги хабарларга алоҳида эътибор қаратилган.

“Шу нуқтаи назардан, биз фуқароларнинг бир тоифасини сезиларли даражада қўллаб-қувватлаш бошқасининг ҳуқуқий ҳолатига таъсир қилмаслиги керак деб ҳисоблаймиз. Бу ҳолат нафақат жиноятдан жабр кўрган ёки одил судловга ҳисса қўшган қонунга бўйсунувчи фуқароларнинг ҳуқуқларини сезиларли даражада бузади, балки собиқ жиноятчилар учун энг қулай режимни яратади”, — дея таъкидлашган ҳисобот муаллифлари

Уларнинг фикрича, ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва суд-ҳуқуқ тизимларининг фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини самарали тиклаш ва етказилган зарарни қоплашга қодир эмаслиги давлат ҳокимияти ва бошқаруви органларига ишончсизлик, жамиятда ижтимоий кескинлик ва ҳуқуқий нигилизмни келтириб чиқармоқда, бу эса, пировардида, содир этилган жиноятга ва жиноятчининг ўзига нисбатан ноқонуний муносабатга, айрим ҳолларда эса ўзбошимчалик билан жазолашларга олиб келади.