Ўзбекистон уран қазиб чиқарилган собиқ майдонларни экологик ремедиация қилиш учун 2 млн евро миқдорида грант олди

Марказий Осиё учун экологик ремедиация ҳисоби (ЭРҲ) ўз фаолиятини кенгайтирмоқда ва фонд ва ҳукумат ўртасида  грант тўғрисида келишув имзолангандан сўнг, у биринчи лойиҳаларга тайёргарлик бошланадиган Ўзбекистонда ўз фаолиятини бошлайди. 2 миллион евро миқдоридаги грант Ўзбекистон пойтахти Тошкент шарқидаги тоғлардаги Янгиобод ва Чоркесар объектларида собиқ уран қазиб олиш майдонларини экологик тозалаш билан шуғулланиш учун янги ташкил этилган Лойиҳаларни бошқариш гуруҳини (ЛБГ) қўллаб-қувватлашга ёрдам беради. Бу ҳақда Anhor.uz га Европа тикланиш ва тараққиёт банки маълум қилди.

Грант шартномаси бугун ЕТТБ Ядро хавфсизлиги департаменти директори Бальтазар Линдауэр ва Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф -муҳитни муҳофаза қилиш қўмитаси раиси ўринбосари Исломбек Боқижонов иштирокидаги қўшма маросимда имзоланди. Имзолаш маросими Марказий Осиёда уран мероси муаммоларини ҳал қилиш учун янгиланган Стратегик Бош режа (СБР) тасдиқланганидан кейин бўлиб ўтди.

Биринчи қадам сифатида ЛБГ кўрсатилган иккита объектда тузатиш ишлари учун зарур бўлган тендер ҳужжатларини тайёрлаш бўйича ишларни бошлаши мумкин. Жойларда жисмоний ишлар 2022 йилнинг учинчи чорагида бошланиши кутилмоқда ва уни якунлаш учун тахминан икки йил вақт кетади.

Денгиз сатҳидан 1300 метр баландликда, сейсмик хавфи юқори бўлган ва Тошкентдан тахминан 70 километр узоқликда жойлашган Янгиобод участкаси қарийб 40 йил давомида уран қазиб олинадиган майдон бўлиб келган. У 50 км2 майдонда жойлашган ва тахминан 2,6 миллион м3 радиоактив чиқиндиларни ўз ичига олади. Участкада режалаштирилган ремедиация ишлари тўртта шахтани ёпиш, ифлосланган бинолар ва собиқ қайта ишлаш корхоналарини бузиш, бир нечта чиқинди тоғ жинсларини марказий ёпиқ чиқиндихонага ўтказиш ва бошқа тегишли тадбирларни ўз ичига олади.

Ўзбекистон пойтахтидан 140 км шарқда тоғларда жойлашган Чоркесар қишлоғи 1995 йилгача уран қазиб олинадиган жой бўлган ва ҳозирга қадар 3500 га яқин аҳоли истиқомат қилади. Ушбу участкада режалаштирилган қайта тиклаш ишлари иккита конни ёпиш ва ташландиқ биноларни бузишни ўз ичига олади.

Стратегик бош режа 2021 йил сентябр ойида Қирғизистон Республикаси, Тожикистон ва Ўзбекистон республикалари, шунингдек, МАГАТЭ, Европа Иттифоқи, ЕТТБ ва Россия атом энергияси бўйича Россия корпорацияси (Росатом) томонидан тасдиқланган. Бу устувор объектларда ядровий тозалаш ишларини мувофиқлаштириш учун йўл харитаси бўлиб хизмат қилади.

2015-йилда Европа Иттифоқи (ЕИ) ташаббуси билан ташкил этилган ва ЕТТБ томонидан бошқариладиган Марказий Осиё учун Экологик ремедиация ҳисоби Марказий Осиёда собиқ Совет Иттифоқидан қолган уран мероси масалаларини кўриб чиқади. Европа Иттифоқи ЭРҲга энг катта донор бўлиб, шу кунгача Бельгия, Литва, Норвегия, Испания, Швейцария ва Америка Қўшма Штатлари каби давлатлар ҳам ўз ҳиссаларини қўшиб келишмоқда.