Қурилиш пайтида пиёдалар ва автомобилчилар учун йўл ҳаракати хавфсизлигини қандай таъминлаш керак

Объектларни қуриш жараёнида қурувчилар томонидан Ўзбекистон қонунчилигида белгиланган қурилиш нормалари ва қоидаларининг бузилиши пиёдалар ва автомобил ҳайдовчилари хавфсизлигига жиддий хавф туғдиради. Архитектор-урбанист Анвар Мухамеджанов қурилиш вақтида мавжуд коммуникацияларга зарар етказиш тақиқланадиган, дарахт ва буталар атрофида ҳимоя тахталари ва панжаралар ўрнатиладиган Канадани мисол қилиб келтиради.

Келинг, ўзбекистонлик ишлаб чиқувчилари томонидан кўпинча эътибордан четда қоладиган қурилиш меъёрлари ва қоидаларига бир нечта мисолларни кўриб чиқайлик.

Мисол учун, ҚМҚ 3.01.02-00 «Қурилишда хавфсизлик техникаси”да шундай дейилган:

• қурилиш майдончасини, одамлар учун ўтиш жойларини ташкил қилишда хавфли ишлаб чиқариш омиллари доимий равишда ишлайдиган ёки ишлаши мумкин бўлган одамлар учун хавфли зоналарни аниқлаш керак. Шу билан бирга, хавфли зоналар хавфсизлик белгилари ва белгиланган шаклдаги ёзувлар билан белгиланиши керак (2.2-банд).
• аҳоли пунктларида қурилиш майдончаси ўралган бўлиши керак. Шу билан бирга, одамларнинг оммавий ўтиш жойларида улар доимий ҳимоя висор билан жиҳозланган бўлиши керак (2.11-банд).
• Одамлар кириши мумкин бўлган жойлардаги қудуқлар, чуқурлар ва бошқа қазишмалар қопқоқлар, мустаҳкам шчитлар билан ёпилиши ёки панжара билан ўралган бўлиши керак. Кечаси тўсиқлар электр сигнал лампалари билан белгиланиши керак (2.18-модда).
• Қурилиш майдончасига кираверишда транспорт воситаларининг ҳаракатланиш схемаси, йўллар ва йўлакларнинг четларида эса Ўзбекистон ИИВ томонидан тасдиқланган йўл ҳаракати қоидаларига мувофиқ транспорт воситаларининг ҳаракатланиш тартибини тартибга солувчи аниқ кўринадиган йўл белгилари ўрнатилиши керак. Иш жойлари яқинидаги ҳаракат тезлиги тўғри участкаларда 10 км /с дан ошмаслиги керак ва бурилишларда 5 км / с дан ошмаслиги керак (2.20-банд).
• Кўчаларда, автомобиль йўлларида, аҳоли пунктлари ҳовлиларида, шунингдек, одамлар ёки транспорт воситалари ҳаракатланадиган жойларда қазилаётган ариқ ва хандаклар ўраб олиниши шарт. Шунингдек, панжара устидаги огоҳлантириш ёзувлари ва белгиларини ўрнатиш, тунда сигналли ёритишни ўрнатиш керак. Одамлар хандақлардан ўтадиган жойлар тунги вақтда ёритилган йўлаклар билан жиҳозланган бўлиши керак (9.5-банд).

Шунингдек, объектларни ташкил этишнинг аниқ қоидалари ШНК 3.01.01-03 «Қурилиш ишлаб чиқаришини ташкил этиш» да ушбу талаб қилинади:

• тор шароитларда ва мавжуд шаҳарсозлик ҳудудларида объектларни қуришда хавфли зоналар, ҳаракатланиш тартиби ва пиёдалар учун хавфсиз кириш ва ҳаракатланувчи корхоналар, бинолар ва иншоотларга яқинлашиш билан таъминланган ҳолда ишларни ишлаб чиқариш учун шарт-шароитлар давлат назорати органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ва ўзини ўзи бошқариш органлари (туман ва шаҳар ҳокимликлари) ҳамда фаолият юритувчи ташкилотлар билан келишилган яратилиши керак. (1.12-банд).

Юқорида тавсифланган мисоллар қурилиш майдончасида ҳам, унинг атрофида ҳам шаҳар аҳолисининг хавфсизлигини таъминлаш учун ким масъул эканлигини аниқлайди.

– Бу масалада муваффақиятли амалиётга эга бўлган мамлакатларга мисоллар келтиринг.

Хорижий мамлакатларда сиз шаҳарларда қурилишда хавфсизликни ташкил этишнинг кўплаб мисолларини топишингиз мумкин. Уларнинг фарқи нафақат қатъий талабларда, балки уларга риоя этилиши устидан қатъий ва доимий назоратни таъминлашда ҳам намоён бўлади.

Масалан, Японияда оралиқ қурилиш текширувлари мавжуд. Бу ерда ҳар бир маҳаллий ҳокимият вақтинчалик текширувлар ўтказиш учун жавобгардир. Қурилишнинг турли босқичларидан сўнг бино қурилишининг маълум бир босқичининг оралиқ текшируви талаб қилинади. Шу билан бирга, ушбу қурилиш босқичлари бундай оралиқ текширувнинг ижобий хулосасига қадар тугалланган деб ҳисобланмайди.

Канадада шаҳарда қурилишни амалга ошириш бўйича қўлланмалар ҳам мавжуд бўлиб, улар маҳаллий жамоатчилик билан яхши муносабатлар ўрнатишга қаратилган. Торонтода бўлгани каби Тошкентда ҳам аҳолини, қўшни биноларнинг эгаларини қурилиш режалари ҳақида хабардор қилиш, уларнинг розилигини олиш, фавқулодда вазиятларда ишлаб чиқарувчи билан боғланиш имкониятини олиш, шунингдек, қурилишга рухсатномани кўзга кўринадиган жойга жойлаштириш керак.

Шунингдек, бино қурувчисидан мунтазам равишда қурилиш қолдиқларини ва шаҳар кўчалари ва йўлакларда қолган ахлатларни олиб ташлаш талаб қилинади. Қурилиш майдончасидан қурилиш қолдиқларини ўз вақтида олиб ташламаслик шаҳар низомига мувофиқ жаримага олиб келиши мумкин.

Бундан ташқари, бу ерда, агар ҳудуд эгасининг мулкидан ташқарида фойдаланилса, бузиш ёки қуришдан олдин кўчадан фойдаланишга рухсат олиш керак.

Шовқинни назорат қилиш учун Торонтода қурилиш машиналарига фақат душанбадан жумагача соат 7:00 дан 19:00 гача ва шанба кунлари соат 9:00 дан 19:00 гача рухсат берилади. Якшанба ва расмий байрамларда қурилиш майдончасида шовқин қилиш тақиқланади.

Қурилиш хавфсизлиги ҳақида гап кетганда, Торонтода талабларнинг тўлиқ рўйхатига мавжуд. Мана асосийлари:

• Қурилиш вақтида мавжуд коммуникацияларга зарар етказмаслик.
• Қурилиш ишлари ва юк машиналари қўшниларнинг ободонлаштириш ва мулкига халақит бермаслиги устидан кухатиб бориш
• Дарахтлар ва буталар атрофида ҳимоя тахталари ва тўсиқларни ўрнатиш.
• Қурилиш майдонини ҳимоя панжара билан тўсиш.
• Қурилиш техникасини қўшни тўхташ жойига қўймаслик ва автомобил йўлларини тўсиб қўйманг.
• Қўшниларнинг мулкини ахлат билан ифлослантимаслик.
• Майдончада қурилиш чиқиндиларини ёқмаслик.
• Қурилиш майдончасидаги ишчилар каска кийишлари ва қурилиш хавфсизлиги қоидаларига риоя қилишлари керак.

– Нега шаҳар ҳокимияти асосан “етказилган ноқулайликлар” учун узр сўрайди, лекин қурилишни қандай ҳимоя қилиш ва уни хавфсиз қилиш ҳақида ҳеч қачон ўйламайди?

Экспертлар жамиятида бундай ҳодисаларнинг бир неча сабабларини айтишади. Асосан, қурувчилар, бино қурувчилари ва давлат органлари вакилларининг малакасизлиги ёки масъулиятсизлиги шулар сирасига киради. Эҳтимол, коррупция омили ўз ролини ўйнайди, пулни тежаш истаги, қурилиш босқичларини нотўғри режалаштириш, қурилиш меъёрларини эътиборсиз қолдириш. Бироқ, бу сабабларнинг ҳеч бири фуқаролар хавфсизлигига масъулиятсиз муносабатни оқламайди.

Саволнинг иккинчи қисмига келсак, менимча, шаҳар ҳокимияти ҳеч қачон аҳоли хавфсизлиги ҳақида ўйламайди, дейиш нотўғри. Шаҳарда хавфсизлик талабларига риоя қиладиган кўплаб бино қурувчилари бор: улар қурилиш майдончасининг периметрини тўғридан-тўғри тўсади ва ёритади ва бундан ташқари, объект паспортини жойлаштиришдан ташқари, реклама мақсадлари учун панжара устига қурилаётган объектнинг тасвирларини ҳам жойлаштиришади.

Пойтахт аҳолисининг норозилигига ҳокимликлар ва Ички ишлар вазирлиги вакилларининг нопок бино қурувчилари томонидан хавфсизлик қоидаларини қўпол равишда бузиш фактларига  нисбатан нотўғри муносабатда бўлганлиги сабаб бўлмоқда. Мисол учун, пиёдалар йўлаклари ва велосипед йўлларига қурилиш материаллари ва жиҳозлари жойлаштирилган кўплаб объектлар мавжуд. Аҳоли ўз ҳаётларини хавф остига қўйиб, йўлларда бу жойларни четлаб ўтишга мажбур.

Бундай вазиятдан чиқишнинг битта йўли бор: қурилиш объектлари ва улар атрофидаги хавфсизликни таъминлаш мақсадида ривожланган мамлакатларнинг илғор тажрибасини ҳисобга олган ҳолда қурилиш қоидалари ва қоидаларини қайта кўриб чиқиш ва янгилаш, қурилиш ишларига, аҳоли хавфсизлиги ва шаҳарлар экологиясини яхшилашга кўпроқ эътибор қаратиш лозим. Шу билан бирга, хавфсиз, экологик тоза қурилиш нормалари ва қоидаларини бузганлик учун бино қурувчилари ва давлат органларининг жавобгарлигининг қонунчилик механизмини назарда тутиш жуда муҳимдир.

Anhor.uz таҳририяти бу борада Қурилиш вазирлиги ва Йўл ҳаракати хавфсизлиги бош бошқармасига сўровлар юборган, бироқ ҳамон жавоб олгани йўқ.