Dixit Algorizmi кўргазмаси Венеция биенналесида намойиш этилди

Бу йил Ўзбекистон илк бор Венеция замонавий санъат биенналесида иштирок этди. Венециядаги 59-Халқаро замонавий санъат биенналеси доирасида Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси “Space Caviar” архитектура-тадқиқот студияси (Жозеф Грима, Камило Оливейра, София Пиа Беленки, Франческо Лупиа) ва куратори Шеида Гомаши томонидан яратилган “Dixit Algorizmi – The Garden of Knowledge” лойиҳасини тақдим этди. Бу ҳақда Anhor.uz нашрига жамғарманинг матбуот хизмати маълум қилди.

59-Венеция замонавий санъат биенналесидаги Ўзбекистон павильони Хива шаҳрида туғилиб ўсган, замонавий санъатнинг турли йўналишларига асос солган олим ва мутафаккир Муҳаммад ибн Мусо ал-Хоразмийнинг  ижодини акс эттиради.

“Dixit Algorizmi – The Garden of Knowledge” лойиҳаси рақамли технологияларнинг келиб чиқиши ва мавжудлиги ҳақида ўрнашиб қолган афсоналарни замонавий бадиий амалиётлардан фойдаланган ҳолда таҳлил қилади ва шубҳа остига олади. Рассомлар ва кураторлар технологиянинг келиб чиқиши ва унинг узоқ вақт унутилган ёки йўқолган жойлар, даврлар ва маданиятлар билан алоқасини ўрганадилар. Павильонда технологияга оид турли нуқтаи назарлар тақдим этилади ва бу ҳодисанинг хилма-хиллиги, чуқурлиги ва мураккаблиги кенг жамоатчилик дастури иштирокчилари томонидан муҳокама қилинади.

«Мамлакатимиз 2022 йилда Венеция биенналесида иккинчи бор иштирок этади. Биенналенинг ўтган йилги очилиши катта шов-шувга сабаб бўлди, бу йил ҳам биз янги ғоялар билан қайтмоқдамиз ва яна бир бор замонавий санъат оламини чорлаймиз. Бу йилги лойиҳамиз жаҳонга машҳур олим Муҳаммад ибн Мусо ал-Хоразмий меросидан илҳомланаётганидан фахрланамиз. Унинг “Ҳикмат уйи” кўплаб муҳим илмий кашфиётлар учун майдон бўлиб, кейинчалик замонавий илм-фан ривожига асос бўлди. Улуғ мутафаккир ижодига замонавий санъат призмасидан янгича талқинларни тақдим этган ва бугунги кундагидан ҳам долзарб мавзуларга қўрқмасдан тўхталиб ўтган кураторларимиздан чексиз миннатдормиз», — деди Ўзбекистон Республикаси Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси Кенгаш раиси ўринбосари Саида Мирзиёева.

Манба: Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси

«Ал-Хоразмийнинг интеллектуал мероси ғоялар тарихини ташкил этувчи мураккаб ва чизиқли бўлмаган жараёнларнинг ёрқин ифодасидир. Ал-Хоразмий инсоният тарихидаги энг буюк олимлардан бири, ҳаётда машҳур ва ўлимдан кейин афсонавий шахс, аммо биз у ҳақида жуда кам маълумотга эгамиз. Куратор Чечилия Алемани томонидан танланган мавзу Жамғарманинг ғоялари ва замонавий санъат соҳасидаги жорий йўналишига мос келишидан жуда мамнунмиз, чунки биз фаолиятимизнинг барча жабҳаларида фанлараро ёндашувни тарғиб қилишга интиламиз. Кўргазманинг бутун даври давомида павильонда илмий-оммабоп ва юқори ихтисослаштирилган тадбирларнинг бой дастури бўлиб ўтади. Бу йил биз ал-Хоразмийнинг “Донишмандлар уйи” асаридан илҳомланган маданий чорраҳа бўлган боғимизга таниқли мутафаккирлар, рассомлар ва кураторларни таклиф қиламиз ва жамоат дастуримизнинг бир қисмига айланамиз. У павильон майдонида бутун дунёдан таниқли рассомлар, кураторлар ва замонавий санъат назариётчилари, шунингдек, Ўзбекистондан ёш рассомлар ва кураторлар йиғилади. Дастур доирасида суҳбатлар, чиқишлар, шунингдек, анъанавий ўзбек шеърият танлови ўтказилади. Бу тадбирлар ўзбек ва халқаро санъат намоёндалари ва кураторлари ўртасида мулоқот учун қулай замин бўлиб, келажакдаги қўшма лойиҳаларга асос яратади», — деди Ўзбекистон Республикаси Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармасининг ижрочи директори Гаянэ Умерова.

«Павильонни лойиҳалашда биз халқаро санъат кўргазмасида қатнашиш ҳақидаги классик ғоядан узоқлашишга интилдик, унга кўра павильон шунчаки объектлар контейнери ҳисобланади. Биз ал-Хоразмийнинг ўзи яшаб, ижод қилган жойдан илҳомланиб, айвон маънолар яратиладиган, фикр алмашиладиган масканга айланишини истардик. Бу “Билимлар боғи” деб аталадиган макон бўлиб, унда санъат оламидан ҳам, ташқаридан ҳам турли нуқтаи назар ва овозлар бирга бўлиши, ўзаро таъсир қилиши ва бир-бирини ўзгартириши мумкин. Павильон – бу фикрлаш ва яратиш майдони бўлиб, ҳар бир киши нарсаларнинг юқори тартиби ҳақида фикр юритиши ва санъат, фан, технология, фалсафа ва ихтиролар тарихининг ривожланишига янгича қараш имкониятига эга бўлган жойдир. Биенналенинг этти ойи давомида биз рассомлар, тадқиқотчилар, тарихчилар, олимлар, ёзувчилар ва файласуфларни муқобил замонавийлик қандай бўлиши мумкинлиги ҳақида ўйлашга таклиф қилмоқчимиз, аммо бизнинг вазифамиз мавжуд ғояларни алмаштириш эмас, балки узоқ ва баъзан мутлақо кутилмаган жойлар ва даврларда пайдо бўлган бой ҳикояга таяниб, уларни кенгайтириш», — дея қайд этади Жозеф Грима, Space Caviar.

Билимлар боғи

Ал-Хоразмий ўзининг энг муҳим кашфиётларини Бағдоддаги “Донишмандлар уйи”да, қадимий Ислом тадқиқот ва таълим марказида қилган. “Донишмандлар уйи” алломалар ва мутафаккирлар учун диққатга сазовор жой бўлиб, унинг маркази классик ислом анъаналарида қурилган расмий боғлар эканлигига ишонилади. “Донишмандлар уйи”да бўлган даврда ал-Хоразмий сон-саноқсиз илмий изланишлар иштирокчиси бўлиб, улар устида даврнинг кўплаб олим ва мутафаккирлари ишлаган. Ўзбекистон павильонининг фазовий ташкил этилиши ислом боғи анъаналаридан илҳомланиб, олимлар ва мутафаккирлар учун диққатга сазовор жой бўлиб, павильоннинг ўзи тадқиқот, фикр юритиш ва тажрибалар учун юқори технологияли маконга айланади. Етти ой давомида давом этадиган биеннале оммавий дастурининг асосий ғоялари тажриба алмашиш ва бирлаштириш бўлади.

Оммавий дастур билан бир қаторда павильонда ўзбек мусиқачиси Аброр Зуфаров ҳамда Париж ва Токиодан бўлган рассом ва бастакор Чарли Тапп томонидан яратилган “Velocity0” овозли инсталляцияси бўлиб ўтади. Инсталляция халқаро тажриба платформасига айланади, унда бутун дунё мусиқачилари “Velocity0” алгоритми билан махсус яратилган “The Program” платформасидан фойдаланган ҳолда ишлашлари мумкин бўлади.

Дастурнинг ҳар бир иштирокчиси алгоритмга ўз маълумотлар тўпламини киритиши мумкин бўлади, кейин унинг асосида дастур кейинги янгиланишгача ўйналадиган ноёб генератив балл яратади, овозни товуш манзарасининг органик чизиқли бўлмаган ҳикояга киритади. Инсталлатсия томонидан бажариладиган чексиз алгоритмик концерт фонида бир нечта консерт дастурлари бўлиб ўтади. Биринчи дастур, “Transcode/Transmute” – бу шашмақомнинг азалий мусиқий анъанаси парчалардан ташкил топган концертлар сериясидан иборат

“Velocity0” – бу рассом Чарли Тапп томонидан яратилган доимий ўзгарувчан инсталляция. Компьютер маълум жараёнлар кетма-кетлигини ишга туширади ва 88 та электромагнит “Yamaha CP80” рақамли пианино тугмачаларини босади. 2021 йилда Аброр Зуфаров Замонавий санъат марказида (Тошкент, Ўзбекистон) “Dixit Algorizmi” кўргазмаси доирасида ҳаёлий нейрон тармоғи бастакори билан танишган ва у ерда пайдо бўлган қонунлар ва мураккабликлардан илҳомланиб, вужудга келган тажриба натижасида чексиз партитура яратган.