Ўзбекистонда доллар курси сезиларли даражада ошиши мумкин

Россияда жисмоний шахсларга чет эл валютасини сотиш олти ойга тақиқланди. Ўзбекистонда бу доллар курсининг миллий валютага нисбатан сезиларли даражада ошишига олиб келиши мумкин. Ўзбекистонлик муҳожирлар олти ой давомида уйларига доллар жўната олмайди, бу эса уларнинг камомадини янада оширади. Масалан, 2021 йил якунига кўра, республика ташқи савдо тақчиллиги 46,5 фоизга ошиб, 8,85 миллиард долларни ташкил этди ва мигрантларнинг пул ўтказмалари ҳисобидан 91,5 фоиз қопланди.

Россия банки (Россия Федерациясининг молиявий регулятори, Ўзбекистон Марказий банкининг аналоги) 8 мартдан 9 мартга ўтар кечаси бўлиб ўтган фавқулодда йиғилишда жисмоний шахсларга чет эл валютасини сотишни олти ой муддатга, 2022-йил 9-сентябргача музлатиш тўғрисида қарор қабул қилди. Бундан ташқари, банкларда хорижий валютада ҳисоб рақамига эга бўлган фуқаролар улардан 10 минг доллардан кўп бўлмаган нақд пул ечиб олишлари мумкин бўлади. Қолган маблағлар чиқарилган кундаги бозор курси бўйича фақат рублда мавжуд бўлади. У эмиссия кунидан олдинги кундаги уюшган савдодаги битимлар бўйича ҳисобланган ўртача тортилган ставка асосида аниқланади.

Эслатиб ўтамиз, Россия Федерацияси Президенти Владимир Путиннинг “Молиявий барқарорликни таъминлаш бўйича иқтисодий характердаги қўшимча вақтинчалик чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармони билан 2022 йил 2 мартдан бошлаб Россиядан 10 000 АҚШ доллари эквивалентидан ортиқ миқдорда нақд хорижий валюта олиб чиқи штақиқланди ва хорижий ва миллий валюталарда операцияларни амалга ошириш, қимматли қоғозлар билан операциялар, шу жумладан хорижий инвесторларни Россия активларидан олиб қўйиш бўйича бир қатор чекловлар жорий этилди.

2022 йил 4 март куни Жаҳон банки (ЖБ) сайтида ушбу халқаро молия институти таҳлилчиларининг прогнозлари эълон қилинган, унга кўра, Россияга нисбатан жорий этилган санкциялар туфайли жорий йилда Ўзбекистонга пул ўтказмалари ҳажми ўтган йилга нисбатан 21 фоизга камаяди. Аввалроқ, Россия қўшинларининг Украинага ҳарбий бостириб кириши бошланишидан олдин ҳам Жаҳон банки ўтказмаларнинг 3 фоизга ошишини башорат қилган эди. Энди ҳамма нарса шундан иборатки, бу пасайиш Жаҳон банки томонидан март ойи бошида прогноз қилинган 21 фоиздан сезиларли даражада ошади.

Таъкидлаш жоизки, меҳнат муҳожирларининг Ўзбекистонга трансчегаравий пул ўтказмалари экспортчиларнинг тушумлари ва олтин-валюта заҳираларининг бир қисмини сотиш орқали мамлакат Марказий банкининг валюта интервенсиялари билан бир қаторда, аслида ички молия бозорини чет эл валютаси билан тўлдиришнинг фақат қарзсиз (хорижий кредитлар орқали эмас) усуллари ҳисобланади. Бу миллий валюта курсини қўллаб-қувватлаш ва истеъмол бозоридаги инфляцияни жиловлашнинг муҳим омилларидан биридир.

Марказий банк маълумотларига кўра, ўтган йили мигрантлар томонидан ўз ватанига пул ўтказмалари ҳажми ўтган йилга нисбатан 34,3 фоизга ошиб, 8,1 миллиард долларга етган.Ушбу маблағнинг республиканинг ўтган йилги барча экспортига нисбати 48,8 фоизни, Ўзбекистон олтин заҳираларининг 2022 йил 1 январь ҳолатига кўра – 23,1 фоизни, ЯИМга нисбатан – 11,7 фоизни ташкил этди.

Бундан ташқари, ўтган йил якунларига кўра, муҳожирлар томонидан Ўзбекистонга амалга оширилган трансчегаравий пул ўтказмалари улуши республика фуқаролари умумий даромадларининг 16,5 фоизини ташкил этгани расмий статистик маълумотлардан келиб чиқади.

Тиллахўжа Алимуҳамедов,

молия ва товар-хомашё бозорлари шарҳловчиси