“Хуфия иқтисодиёт” ва электрон тижорат – бошқа мамлакатларда вазият қандай

Ўзбекистон электрон тижорат ассоциацияси раиси Музаффар Аъзамов Ўзбекистонда электрон тижорат дуч келаётган муаммолар ҳақида гапиришда давом этади.

– Сизнингча, қайси мамлакатларда электрон тижорат билан шуғулланиш расман “фойдали, қулай ва осон”?

Тожикистонда ҳам ўзлаштирилиши режалаштирилган Қирғизистон тажрибаси мени жуда қизиқтиради. Масалан, 2022 йил июль ойида Қирғизистон Солиқ кодексига 61-боб – Ташкилотлар ва якка тартибдаги тадбиркорлар томонидан электрон тижорат, соҳасидаги фаолиятдан олинадиган солиқ қўшилди. Шундай қилиб, 443-модда қуйидагиларни белгилайди:

– Электрон тижорат соҳасидаги фаолиятдан солиқ тўловчи солиқ тўловчилар ушбу фаолият бўйича барча операциялар бўйича ҳисоб-китобларни махсус очилган банк ҳисобварағи, жумладан, электрон ҳамён ва бундай ҳисобга уланган бошқа виртуал тўлов воситалари орқали амалга оширишлари шарт.

– Электрон тижорат фаолияти учун солиқ қуйидаги эвазига электрон тижорат фаолияти учун солиқ тўлашни назарда тутади:

1) даромад солиғи;

2) солиқ солинадиган етказиб бериш учун ҚҚС;

3) савдо солиғи.

– электрон тижорат соҳасида солиқ тўловчи солиқ тўловчилар ушбу модданинг учинчи қисмида (юқорига қаранг) кўрсатилмаган солиқларни ушбу Кодексга мувофиқ тўлайдилар.

– электрон тижорат соҳасида ушбу модданинг талабларига жавоб бермайдиган фаолиятни амалга оширувчи солиқ тўловчилар солиқларни умумий белгиланган тартибда тўлайдилар.

Бюрократик тилдан тушунарли тилга таржима қилинганда, масалан, бирон бир маркетплейс орқали онлайн буюртма қабул қилишга қарор қилган кафе эгаси ўз кафесида таомлар ишлаб чиқариш ва сотиш бўйича асосий фаолиятдан ташқари, махсус банк ҳисоб рақамини очиши керак ва у орқали барча маркетплейслар ва интернет-дўконлар (электрон савдо майдончалари) билан барча операциялар учун барча ҳисоб-китобларни амалга ошириши шарт.

Албатта, кафе эгаси, махсус ҳисоб очмасдан, маркетплейсдаги асосий банк ҳисоб рақамига тўловларни қабул қилиши мумкин, аммо бу ҳолда у одатдагидек солиқ тўлайди ва Қирғизистон Солиқ кодексининг 61-боби қоидалари унинг фаолиятига тааллуқли бўлмайди.

Бундан ташқари, ушбу модда тадбиркорни ушбу моддада кўрсатилмаган солиқларни, масалан, жисмоний шахсларнинг даромад солиғи ва бошқаларни тўлашдан озод қилмайди.

– Бу нима беради? Бундай ёндашув Ўзбекистонда жорий этилса, соҳада мавжуд қандай муаммолар ҳал бўлади?

Биринчидан, корхона электрон тижорат билан шуғулланадими ёки йўқлигини аниқлашнинг оддий ва тушунарли механизми: агар махсус ҳисоб мавжуд бўлса, демак у шуғулланади, бундай ҳисоб йўқ, шунинг учун у иштирок этмайди.

Иккинчидан, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ва Давлат солиқ қўмитаси ҳисобот даврида қуйидаги маълумотларни акс эттирувчи ишончли ва долзарб маълумотларга эга бўлади ва уларни эълон қилади:

• электрон тижоратни амалга оширувчи тадбиркорлик субъектлари сони;
• ҳисобот даврида улар томонидан сотилган товарлар, хизматлар ва ишлар ҳажми;
• электрон тижорат иштирокчилари томонидан қабул қилинган нақд ва нақд пулсиз маблағлар ҳажми;
• электрон тижорат иштирокчилари томонидан тўланган солиқ ва йиғимлар ҳажмлари.

Учинчидан, бу механизм, компаниянинг электрон тижоратдаги иштироки билан боғлиқ барча мумкин бўлган низоларни, айниқса коррупцион хусусиятни илдизи билан олиб ташлайди.

– Қирғизистон қонунчилигига кўра солиққа тортиш объекти нима?

Қирғизистон Солиқ кодексининг 444-моддасида “электрон тижорат соҳасидаги фаолиятдан олинадиган солиқни солиққа тортиш объекти солиқ тўловчи томонидан электрон тижорат соҳасида амалга ошириладиган тадбиркорлик фаолияти ҳисобланади” деб белгиланган.

– Солиқ базаси қандай аниқланади, чунки маркетплейсдаги сотувчи ва маркетплейснинг ўзи турли хил даромад манбаларига эга?

Қирғизистон Солиқ кодексининг 445-моддаси 1-бандига мувофиқ, “электрон тижорат иштирокчиси – савдо майдончаси оператори учун қуйидагилар электрон тижорат соҳасидаги фаолият учун солиқ солинадиган база ҳисобланади:

1) электрон шаклда хизматлар кўрсатишдан тушган маблағлар;

2) товарларни сотишдан тушган тушумлар.

Электрон савдо майдончаси оператори ва электрон тижорат иштирокчиси учун электрон тижорат соҳасидаги фаолият учун қуйидагилар солиқ солинадиган база ҳисобланади:

1) электрон шаклда хизматлар кўрсатишдан тушган маблағлар;

2) товарларни сотишдан тушган тушумлар.

– Электрон савдо майдончаси (ЭСМ) оператори, масалан, агентлик шартномаси ёки комиссия шартномаси бўйича унинг мулки бўлмаган товарларни сотиш билан шуғулланса, солиқ солинадиган база қандай аниқланади?

– Қирғизистон Республикаси Солиқ кодексининг 445-моддаси иккинчи хатбошида “агар сотилаётган товарлар савдо майдончаси операторининг мулки бўлмаса, ушбу модданинг 1-бандида кўрсатилган солиқ солинадиган база сотилган товар учун харидордан олинган тушум ва сотилган товар ва хизматлар учун эгасига тўланган/қабул қилинган нақд пул ўртасидаги фарқдан паст бўлиши мумкин эмас”. Оддий ва тушунарли.

Электрон тижорат учун солиқ ставкаси қандай?

Қирғизистон Республикаси Солиқ кодексининг 446-моддаси 1-бандига кўра, “электрон тижорат соҳасидаги фаолият учун солиқ ставкаси 2 фоиз миқдорида белгиланган”.

– Агар тадбиркор ўз веб-сайтида ёки бошқа бировнинг маркетплейсида электрон тижорат билан шуғулланса ва шу билан бирга фотосуратга олиш хизматларини кўрсатса, Қирғизистон қонунчилиги вазиятни қандай тартибга солади?

Қирғизистон Республикаси Солиқ кодексининг 446-моддаси 2-бандига кўра, “бир нечта фаолият турларини амалга оширувчи солиқ тўловчи ушбу фаолият турлари учун белгиланган ставкалар бўйича ҳар бир фаолият тури учун алоҳида солиқни ҳисоблаб чиқади ва тўлайди”.

– Электрон тижорат солиғи қанчалик тез-тез ҳисобланади?

Қирғизистон Республикаси Солиқ кодексининг 447-моддасига мувофиқ, “электрон тижорат соҳасидаги фаолият учун солиқ тўлаш учун солиқ даври бир чоракни ташкил этади”.

– Солиқларни ким ва қандай ҳисоблайди?

448-моддада “Солиқ тўловчи ушбу Кодекснинг 43-моддасида белгиланган тартибда солиқни мустақил равишда ҳисоблаб чиқади” деб белгиланган. 43-моддада “1. Агар ушбу Кодексда бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, солиқ тўловчи солиқ даври учун тўланиши лозим бўлган солиқ суммасини ушбу Кодексда белгиланган солиқ имтиёзларини ҳисобга олган ҳолда солиқ солинадиган базани солиқ ставкасига кўпайтириш йўли билан мустақил равишда ҳисоблаб чиқади. 2. Мазкур Кодексда назарда тутилган ҳолларда солиқларнинг айрим турлари суммасини ҳисоблаш мажбурияти солиқ хизмати органларига юкланади.”.

– Қирғизистонда солиқ ҳисоботларини топшириш тартиби ва электрон тижорат солиқларини тўлаш муддати қандай?

Қирғизистон Республикаси Солиқ кодексининг 449-моддаси қуйидаги тартибни белгилайди: “Солиқ тўловчи қуйидагиларни тақдим этиши шарт:

1) ҳар чоракда солиқ ҳисоботи ҳисобот чорагидан кейинги ойнинг 20-кунидан кечиктирмай;

2) ушбу Кодекснинг 106-моддасида белгиланган муддатда ягона солиқ декларацияси.

Солиқ тўловчи ҳар чоракда, ҳисобот чорагидан кейинги ойнинг 20-кунидан кечиктирмай солиқ тўлаши шарт.

Давоми бор