Ишсизлар учун фойдаланилмаган имкониятлар

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2022 йил сентябрь ойида ички ва кириш туризми салоҳиятини янада ошириш чора-тадбирларига бағишланган йиғилишда туризм аҳоли бандлигини таъминлаш, даромадларни кўпайтириш ва хизматларни экспорт қилишда муҳим ресурс эканини таъкидлади. Давлат раҳбари сайёҳлар учун қулайликларни кенгайтириш ва соҳа субъектлари фаолияти қоидаларини соддалаштириш масалаларига алоҳида тўхталиб, хабар бериш тартибини жорий этган ҳолда турагентлар фаолиятини лицензиялаш талабини бекор қилиш бўйича тўғридан-тўғри топшириқ берди.

Йиғилишда сайёҳлик агентликларига нисбатан лицензиялаш талабини бекор қилиш ва уни хабардор қилиш тартибига ўтказиш бўйича аниқ вазифа қўйилди, бу яна минглаб сайёҳлик агентликларининг пайдо бўлишига имконият яратиши лозим. “Энг ривожланган давлатлар ҳам ҳар бир сайёҳ учун курашаётган бир шароитда ортиқча чекловларимизни қайта кўриб чиқиш керак”, – деди Шавкат Мирзиёев.

Бироқ давлат мутасаддилари туризм соҳасини ривожлантириш, янги иш ўринлари яратиш учун шарт-шароит яратиш ўрнига давлат раҳбарининг тўғридан-тўғри кўрсатмаларини менсимасликда давом этмоқда.

Сайёҳлик агентликлари фаолияти учун рухсат олишни соддалаштириш: маҳаллий даражада туризмни ривожлантириш учун янги туртки

Ўзбекистонда туризм иқтисодиётнинг жадал ривожланаётган тармоқларидан бири бўлиб, сармоя жалб этиш, иш ўринлари яратиш ва ижтимоий-маданий алоқаларни мустаҳкамлашга хизмат қилмоқда. Ўзбекистон катта сайёҳлик салоҳиятига эга, жумладан, маданий ва табиий контекстда ҳам. Бироқ, ички туризмни ривожлантириш учун маҳаллий даражада, маҳалла миқёсида маҳалла аҳолисини Ўзбекистон бўйлаб саёҳат қилишга ундай оладиган туристик агентларни фаоллаштириш зарур.

Сайёҳлик агентликларининг фаолиятига рухсат олиш тартибини соддалаштириш маҳаллий туризмни ривожлантиришга хизмат қилади. Бу, ўз навбатида, иқтисодий ўсишга, янги иш ўринлари яратишга, маҳаллий сайёҳларни янада кўпроқ жалб этишга хизмат қилади. Шу боис давлат идоралари ва мутасаддилари маҳаллий даражада туризмни ривожлантиришга кўмаклашиш ва рағбатлантириш учун барча имкониятларни кўриб чиқишлари керак.

Ўзбекистон Президенти турагентлар фаолиятини лицензиялаш талабини бекор қилиш ва хабардор қилиш тартибини жорий этиш бўйича топшириқ берди. Бу қарор кўпчилик томонидан олқишланмоқда, чунки у минглаб сайёҳлик агентликларининг мамлакатга кириши учун имконият яратади.

Лицензиялашнинг бекор қилиниши ва унинг хабардор қилиш тартиби билан алмаштирилиши сайёҳлик агентликлари учун фаолият юритиш учун расмий лицензия олишнинг мураккаб жараёнидан ўтиш талаб этилмайди. Бунинг ўрнига улар тегишли давлат органларини режалари ҳақида хабардор қилишлари ва ўз фаолиятини бошлашлари керак. Бу чора тадбиркорлар зиммасига тушадиган бюрократик юкни камайтиради ва мамлакатимизда туризм соҳасини ривожлантиришга янги туртки беради.

Минглаб янги сайёҳлик агентликлари учун имкониятлар яратиш секторни янада жадаллаштиради ва ранг-баранг қилади. Бозордаги янги иштирокчилар инновациялар, хизматлар сифатини яхшилаш ва нархларни пасайтиришга ёрдам беради. Бу нафақат Ўзбекистондаги сайёҳлик йўналишларига кўпроқ сайёҳларни жалб қилади, балки уларга кўпроқ танлов ва саёҳатлар учун яхши таклифларни ҳам беради.

Янги иш ўринларини яратиш: туристик агентлик хизматларини ўз-ўзини банд қилган тадбиркорлар фаолияти рўйхатига киритиш

Туризмни ривожлантириш учун ўз-ўзини банд қилган тадбиркорлар шуғулланиши мумкин бўлган фаолият (ишлар, хизматлар) рўйхатига туристик агентлик хизматларини киритиш зарур.

Бу Ўзбекистон туризм индустриясини ривожлантириш йўлидаги ўта муҳим қадам бўлиб, туристларни сайёҳлик йўналишларига кўпроқ жалб этиш, кўрсатилаётган туризм хизматларини кўпайтиришга хизмат қилувчи омил ҳисобланади. Туристик агентлик хизматларининг ўз-ўзини банд қилган шахслар учун фаолият турлари қаторига киритилиши туризм соҳасидаги тадбиркорлар учун янги истиқболларни очиб, ушбу йўналишда ўз бизнесини очиш истагини билдирган кўпчилик учун имконият яратади. Бу сайёҳлик таклифлари географиясини кенгайтиради ва мамлакатнинг чекка ҳудудларида сайёҳлик хизматларидан фойдаланиш имкониятини беради.

Лицензиялаш талабидан хабардор қилиш тартибига ўтиш ва сайёҳлик агентликлари хизматларининг ўз-ўзини банд қилган шахслар фаолияти рўйхатига киритилиши туризм индустриясини ривожлантиришда муҳим қарорга айланади.

Қозоғистоннинг сайёҳлик агентликлари фаолияти учун рухсат олишни соддалаштириш бўйича муваффақиятли тажрибаси: Қозоғистонда туризмни ривожлантириш учун қандай янги имкониятлар яратилмоқда

Туркистонда янги ташкил этилган «Керуен-Сарай» кўп функцияли сайёҳлик мажмуасига маҳаллий сайёҳларни жалб қилиш мақсадида Қозоғистон ҳукумати мамлакатда сайёҳлик агентликлари фаолияти учун рухсат олишни соддалаштириш бўйича аниқ чораларни қабул қилди. Натижада сайёҳлик агентликларининг сони сезиларли даражада ошди ва кейинги икки йил ичида Туркистондаги “Керуен-Сарай”га юз минглаб маҳаллий қозоқ сайёҳлари жалб қилинди.

Қозоғистонда ички туризм ривожланишини чекловчи асосий омиллардан бири сайёҳлик агентлиги сифатида фаолият юритиш учун рухсат олишнинг мураккаб тартиблари бўлди. Яқин вақтгача туристик агентликлар лицензия олиш учун кўп босқичли жараёндан ўтиши керак эди, бу эса катта вақт, молиявий ва ташкилий харажатларни талаб қиларди. Бу мамлакатда туризм индустриясининг ривожланишига тўсқинлик қилди.

Бироқ Қозоғистон ҳукумати сайёҳлик агентлиги сифатида фаолият юритиш учун рухсат олиш тартибини соддалаштириш бўйича қатъий чораларни кўрди. Эндиликда Қозоғистондаги сайёҳлик агентликлари ўз-ўзини иш билан таъминловчи мақомга эга бўлиб, бу уларга ўз фаолиятини лицензиясиз эркин амалга ошириш имконини беради.

Бироқ Қозоғистон ҳукумати сайёҳлик агентлиги сифатида фаолият юритиш учун рухсат олиш тартибини соддалаштириш бўйича қатъий чоралар кўрди. Эндиликда Қозоғистондаги сайёҳлик агентликлари ўз-ўзини иш билан таъминловчи мақомга эга бўлиб, бу уларга ўз фаолиятини лицензиясиз эркин амалга ошириш имконини беради.

Сайёҳлик агентликлари фаолияти учун рухсат олишнинг соддалаштирилиши Қозоғистонда туризмнинг ривожланишига сезиларли таъсир кўрсатди. Сўнгги икки йил ичида маҳаллий сайёҳлик агентликлари сони сезиларли даражада ошди, бунинг натижасида маҳаллий аҳоли учун мавжуд саёҳат хизматлари кўпайди. Туркистондаги «Керуен-Сарай» маҳаллий сайёҳлар учун машҳур масканга айланиб, юз минглаб сайёҳларни ўзига тортди. Бу мамлакатда оммавий туризмни ривожлантириш борасида амалга оширилаётган муваффақиятли амалий чора-тадбирларнинг бир мисолидир, холос.

Ўзбекистонда туризм соҳасини янада ривожлантириш

Ўзбекистон Президенти туризмни ривожлантириш мақсадида турагентлар фаолиятини лицензиялаш талабини бекор қилиш ва рўйхатдан ўтказиш учун хабардор қилиш тартибини жорий этиш бўйича топшириқ берди. Ушбу қарор маҳаллий миқёсда, маҳаллаларда минглаб сайёҳлик агентликларининг пайдо бўлишига, аҳолини фаоллаштиришга ва уларни ўз ватанлари бўйлаб саёҳат қилишга ундашига хизмат қилади.

Ўзбекистондаги миллий туроператорлар мамлакатнинг сайёҳлик салоҳиятини кенг тарғиб қилиш ва маҳаллий сайёҳларнинг мамлакат бўйлаб саёҳатларини ташкил этишда муҳим ўрин тутади. Бироқ, муҳимлигига қарамай, улар кўпинча ўз саёҳатларини маҳаллий даражада сотиш учун ҳар бир маҳаллага кириш имкониятида чекловларга дуч келишади. Жойларда минглаб ўз-ўзини банд қилган сайёҳлик агентликларининг пайдо бўлиши бу вазиятни ўзгартиради.

Сайёҳлик агентлиги сифатида фаолият юритиш учун рухсат олиш тартибини соддалаштириш бир қатор муҳим афзалликларга эга. Биринчидан, бу мамлакатда сайёҳлик агентликларининг сонини оширади. Минглаб сайёҳлик агентликларининг пайдо бўлиши туристларга сайёҳлик агентлигини танлашда кўпроқ имкониятлар яратади ва шу орқали рақобатни рағбатлантиради ва кўрсатилаётган хизматлар сифатини оширади.

Иккинчидан, рухсат бериш тартибини соддалаштириш туризм соҳасида кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришга хизмат қилади. Туризм бизнесини очмоқчи бўлган кўплаб тадбиркорлар лицензия олишда муаммоларга дуч келишмоқда. Хабар бериш тартиби уларга ўз фаолиятини тезроқ ва ортиқча харажатларсиз бошлаш имконини беради.

Учинчидан, сайёҳлик агентлиги фаолияти учун рухсат олишнинг соддалаштирилиши тадбиркорларни виждонсиз рақобатчилардан ҳимоя қилади. Кўп сонли ноқонуний сайёҳлик агентликлари бозорда тегишли рухсатномалар ва лицензияларсиз ишлайди. Хабар бериш тартиби агентлар фаолиятининг қонунийлигини янада аниқроқ назорат қилиш ва ноқонуний саёҳат агентликларига қарши курашиш имконини беради.

Туроператорлар ва сайёҳлик агентлари ўртасида роль ва функцияларнинг тақсимланиши

Таъкидлаш жоизки, хабар бериш тартиби турагентлар фаолиятини назорат қилиш ва тартибга солишнинг йўқлигини англатмайди. “Туризм тўғрисида”ги қонуннинг “Туризм маҳсулотларини шакллантириш ва илгари суриш” деб номланувчи 25-моддасига мувофиқ, кириш ва ички туризм йўналишларида туристик маҳсулотни шакллантириш фақат Ўзбекистон резиденти бўлган туроператорлар томонидан амалга оширилади. Турагент туроператор билан тузилган шартнома асосида туристик маҳсулотни илгари суради.

Бу нормаларга кўра, турагентларнинг ўзлари Ўзбекистонда туризм маҳсулотини яратмайди ва мамлакат ичида турлар ташкил қилмайди. Туристик маҳсулотларни тероператорлар яратади ва турларни ташкил қилади, саёҳат агентлари эса уларни маҳаллий даражада сотади ва тарқатади.

Ушбу қонунчилик нормаси туризм занжирининг ҳар бир бўғинига ўзининг бу борадаги маҳорати ва вазифаларга эътибор қаратиш имкониятини беради. Туроператорлар қизиқарли ва сифатли туризм маҳсулотларини яратиш, барча зарур тадбирларни, жумладан, транспорт ва жойлаштиришни ташкил этиш, шунингдек, туристларнинг хавфсизлиги ва қулайлигини таъминлаш учун масъул бўлади.

Саёҳат агентлари туроператорлар ва маҳаллий туристлар ўртасида воситачи ролини ўйнайди. Уларнинг асосий вазифаси Ўзбекистоннинг маҳаллий ҳамжамиятларида туроператорлар томонидан ташкил этилган туристик маҳсулотлар ва турпакетларни сотишдан иборат. Улар ҳар бир сотилган тур учун товон олиб, комиссия асосида ишлайди. Бундай тизим сайёҳларга экскурсияларни танлашда профессионал маслаҳат ва ёрдам олиш имконини беради, шунингдек бронлаш ва тўлов жараёнини соддалаштиради.

Туроператорлар ва сайёҳлик агентлари ўртасида ушбу ролларнинг ажратилиши бир қатор афзалликларга эга. Бу биринчи навбатда туризм хизматларининг сифатини оширади. Туроператорлар юқори даражада хизмат кўрсатиш даражасига эга ноёб ва қизиқарли туристик маҳсулотларни яратишга эътибор қаратади. Сайёҳлик агентликлари, ўз навбатида, маҳаллий сайёҳларнинг талаб ва истакларини синчковлик билан ўрганиб, уларга мос келадиган йўлланмалар ва турларни таклиф қилади.

Иккинчидан, бундай тизим туроператорлар ва турагентлар ўртасида масъулият ва таваккалларни яхшироқ тақсимлаш имконини беради. Туроператорлар экскурсияларни ташкил этиш ва тақдим этиш учун асосий масъулиятни ўз зиммаларига олади, турагентлар эса мижозларни сотиш ва маслаҳат бериш учун жавобгар бўлади. Бу туризм индустриясида юзага келиши мумкин бўлган муаммолар ва қийинчиликларни камайтиришга ёрдам беради ва ишни янада самарали ташкил этиш ва мувофиқлаштиришни таъминлайди.

Ва ниҳоят, ушбу ёндашув маҳаллий тадбиркорларни ривожлантириш ва қўллаб-қувватлашга ёрдам беради. Ўзбекистон маҳаллаларида ишловчи сайёҳлик агентликлари хизмат кўрсатиш ва даромад олиш учун қўшимча имкониятларга эга бўлади.

Маҳаллий сайёҳлик агентликларини тайёрлаш ва қайта малакалаш

Маҳаллий ўзбекистонлик сайёҳларни мамлакат бўйлаб саёҳатга жалб этишнинг асосий омилларидан бири бу сайёҳлик агентликларининг самарали фаолият юритиши бўлиб, улар яхши тайёргарликка ва профессионал кўникмага эга бўлиши керак. Шу нуқтаи назардан, Ўзбекистондаги туроператорлар маҳаллий сайёҳлик агентликларининг ишлаш қобилиятини ошириш ва сайёҳларни жалб қилиш мақсадида уларнинг малакасини ошириш ва ўқитишдан манфаатдор. Шу пайтгача қизиқарли иш билан шуғулланмаган минглаб маҳаллий аҳоли туризм соҳасида янги касбни эгаллашлари мумкин бўлади. Бу уларга янги иш ўринларини топиш, касбий кўникмаларга эга бўлиш ва Ўзбекистонда ривожланиб бораётган туризм саноатининг бир қисмига айланишга ёрдам беради. Ўқитиш ишлари эса маҳаллий сайёҳлик агентликларига сайёҳлик хизматларини илгари суриш асосларини ўзлаштиришга ва мижозлар билан ўзаро муносабат кўникмаларини оширишга ёрдам беради.

Турагентлар орқали туристларни жалб қилиш тизими туроператорлардан маҳаллий агентларни мунтазам равишда тренинглар ўтказиш ва ўқитишни тақозо этади. Миллий туроператорлар маҳаллий даражадаги турагентлар ёки сайёҳлик агентликлари билан боғланиб, уларни ўз турларини илгари суриш ва сотишга қизиқтиришлари мумкин бўлади. Улар учрашувлар, тақдимотлар ташкил қилишлари ёки ҳатто ҳамкорликнинг махсус шартларини тақдим этишлари мумкин.

Туроператорлар турагентларга ўзларининг турлари, уларни сотиш шартлари ва хусусиятлари ҳақида тўлиқ маълумот беради; сайёҳлик агентликлари таклиф этилаётган турлар, уларни сотиш шартлари ва хусусиятлари билан тўлиқ танишишлари, ўзлари тайёрлайдиган маҳсулотлар ҳақида тўғри тушунчага эга бўлишлари учун улар билан тренинглар ўтказиши, сайёҳлик агентликлари учун ўқув семинарлари, тақдимотлари ёки вебинарларини ташкил этиши мумкин. Улар маҳаллий даражада фойдаланиш учун маълумот материаллари, брошюралар, тақдимотлар ёки ҳатто видеолар тайёрлаши мумкин.

Сайёҳлик агентликларини маҳаллий миқёсда жалб қилиш учун туроператорлар уларга қулай тўлов шартларини таклиф қилади, комиссия тўловларини камайтиради ёки маълум савдо мақсадларига эришиш учун бонуслар беради. Туроператорлар саёҳат агентликларига маркетинг материаллари, реклама баннерлари, флаерлар ва бошқа реклама воситалари билан таъминлаш орқали ўз турларини маҳаллий миқёсда тарғиб қилишда ёрдам беради. Туроператорлар маҳаллий даражада сайёҳлик агентликларига техник ёрдам, онлайн бронлаш ва тўлаш ҳамда бошқа инфратузилмавий ечимларни тақдим этишлари мумкин. Бу уларга тур буюртмаларини қулай тарзда сотиш ва ишлов беришга ёрдам беради.

Туроператорлар турагентлар томонидан қайси турлар муваффақиятли сотилаётганини кузатиши ва келгусида таклифлар ва ҳамкорликни яхшилаш учун хулосалар чиқариши мумкин. Маҳаллий даражадаги туристик агентликлар билан ҳамкорлик муваффақиятли бўлса, миллий туроператорлар турларни сотиш бўйича ҳамкорлик тармоғини босқичма-босқич кенгайтиришлари мумкин. Бу уларга кўпроқ мижозларни жалб қилиш ва бозор улушини кенгайтиришга ёрдам беради.

Туризмни ривожлантириш Ўзбекистон учун устувор йўналишлардан биридир. Маҳаллий ўзбекистонлик сайёҳларни ўз она юрти бўйлаб саёҳатга жалб этиш ички туризмни ривожлантиришнинг самарали усули бўлиб, Ўзбекистон фуқароларига ўзларнинг илдизлари билан танишиш, тарихни янада чуқурроқ ўрганиш имконини яратади.

Алишер Рустамович Мухамедов,

Фуқаролик жамияти, меҳнат ва бандлик масалалари бўйича эксперт,

Халқаро прокурорлар уюшмасининг аъзоси,

ЎзР Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича собиқ вице-омбудсмани,

катта адлия маслаҳатчиси, юридик фанлари номзоди, доцент,

«Alizam Consult Group» МЧЖ юридик консультантлар ташкилотининг директори

Муаллифнинг шу мавзудаги бошқа мақолаларини кўринг:

Хусусий бандлик агентликларининг фаолиятига нима тўсқинлик қиляпти?

Меҳнат вазирлиги бошлаб берди, энди ютқазяптими?

Меҳнат муҳожирлари: долзарб муаммолар ва ечимлар