Тадбиркорлар учун электрон тижорат соҳасида ишлаш қанчалик фойдали, қулай ва осон

Ўзбекистон электрон тижорат ассоциацияси раиси Музаффар Аъзамов Ўзбекистонда электрон тижорат дуч келаётган муаммолар ҳақида гапиришда давом этади.

Давлат статистика қўмитасининг маълумотларига кўра 2022 йил январь-июнь ойида солиштирма оғирлиги республика ЯИМ 50,5 фоизни ташкил этган, энг аввало товар ва хизматларнинг чакана савдоси билан шуғулланувчи тадбиркорнинг кичик бизнес сифатида солиқ тўлаши қанчалик фойдали, қулай ва осон эканлигини, унинг улуши қанчалик фойдали эканлигини кўриб чиқишга ҳаракат қилайлик.

Келинг, солиққа тортиш режимига қараб корхонанинг юридик шахслардан олинадиган солиқларини тўғри ҳисоблаш учун Ўзбекистон Солиқ кодексига (ЎзР СҚ) мувофиқ қанча амалиётларни бажариш кераклигини ҳисоблаб чиқамиз.

Йилига 100 миллион сўмгача айланмаси билан қатъий белгиланган тўлов

1. Белгиланган тўлов миқдори

Йилига 100 миллион сўмдан 1 миллиард сўмгача бўлган айланмадан ягона солиқ

1. Айланма миқдорини аниқлаш (сотувдан тушган тушум)
2. Айланмани 4% га кўпайтириш = Ягона солиқ тўлови

1 млрд. сўмдан ортиқ айланмаси билан умумий белгиланган солиққа тортиш

1. Товар айланмаси миқдорини аниқлаш (сотувдан тушган тушум)
2. ҚҚС билан айланма / 1,15 чегириб ташланган айланма = ундирилган ҚҚС миқдори
3. Қабул қилинган тўланган ҚҚС миқдорини ҳисоблаш, шу жумладан товарлар ва хизматлар импорти бўйича
4. Ҳисобланган ҚҚС суммасидан ҳисобга олинган ҚҚСни чегириб ташланг = ҳисобот даври учун тўланиши керак бўлган ҚҚС суммаси

Даромад солиғи

1. ҚҚСсиз айланма маҳсулот/хизматлар таннархи чегириб = тақсимланмаган фойда (маржа)
2. Тақсимланмаган фойдадан чегириб ташланадиган харажатларни олиб ташлаш* = соф даромад
3. Соф даромадни 15% га кўпайтириш = даромад солиғи

Кўриб турганингиздек, қатъий белгиланган тўлов билан бу битта амалиётда, ягона солиқ билан – иккита амалиётда амалга оширилади ва умумий белгиланган солиққа тортиш билан камида еттита (!) амалиётни амалга ошириш керак бўлади.

Шу билан бирга, тадбиркор жиддий махсус тайёргарликка эга бўлиши ёки чегириб ташланадиган ва чегириб олинмайдиган харажатларни ажрата оладиган бухгалтерни ёллаши керак, буни фақат яхши мутахассис амалга ошириши мумкин. Бу жуда қийин ва ўз вақтининг 80-90 фоизини савдо ҳажмини ошириш йўлларини излашга сарфлайдиган кичик ва ўрта бизнес учун бу вазифа деярли имконсиз бўлиб қолади. 

Шу сабабли, товар ва хизматларнинг чакана савдоси билан шуғулланувчи кўплаб тадбиркорлар ўз бизнесларини якка тартибдаги тадбиркор сифатида рўйхатдан ўтказиб, бизнесни бўлиб, даромадлари йилига 1 миллиард сўмдан ошмаслигига, жумладан, белгиланган тартибда нақд пулни инкассация  қилдирмасликка ҳаракат қилмоқдалар. Бундай бизнес ёндашуви қисқа муддатда ўзини оқлайди, лекин узоқ муддатга (3-10 йил) бизнесни қуриш ва кенгайтиришга имкон бермайди.

Ўзбекистон Президенти 2022-йил 22-август куни тадбиркорлар билан учрашувда 2023-йил 1-январдан бошлаб сиз санаб ўтган солиқ режимлари ўрнига янгилари жорий этилишини маълум қилди. Бунга қандай изоҳ берган бўлардингиз?

“Gazeta.uz”нинг ёзишича, давлат раҳбари соҳа вакилларини 5 йўналишда қўллаб-қувватлаш бўйича ташаббусларни илгари сурган.

Шу билан бирга, корхоналар йиллик айланмаси бўйича (ҳозир жумладан  ишчилар сони бўйича) таснифланади ва қуйидаги тоифаларга киради:

йиллик товар айланмаси 1 миллиард сўмгача бўлган субектлар — микробизнес;

йиллик айланмаси 10 миллиард сўмгача бўлган субъектлар – кичик бизнес;

йиллик айланмаси 100 миллиард сўмгача бўлган субъектлар – ўрта бизнес.

Шундан келиб чиқиб, 2023-йил 1-январдан микрофирма субъектлари учун айланма солиғининг амалдаги ставкалари ўрнига — 4 фоиздан 25 фоизгача — 4 фоизлик ягона солиқ ставкаси жорий этилади.

Шу билан бирга, чекка ҳудудлар ва айрим тоифадаги тадбиркорлар учун амалдаги 1 фоиз ва 2 фоиз ставкалари сақланиб қолади.

Йилига 20-30 миллион сўм миқдорида ихтиёрий тўлов амалга оширилса, улар бухгалтерия ҳисобини юритиш ва солиқ органларига тақдим этиш мажбуриятидан озод қилинади.

Иккинчи тоифадаги, яъни айланмаси 1 миллиард сўмдан ортиқ бўлган ва солиқ тўлашнинг умумий тартибига (ҚҚС ва даромад солиғи) ўтган корхоналар йил давомида даромад солиғини 2 баробар кам тўлайдилар.

“Бу имкониятлар 370 минг тадбиркорнинг фаолиятини осонлаштиради ва кучли рағбатлантиради”, деди президент.

Бу олдинга ташланган катта қадамдир, аммо шуни унутмаслик керакки, кичик ва ўрта бизнес ҳали ҳам умумий белгиланган солиққа тортишда қолмоқда ва солиқларни ҳисоблашда қийинчиликлар сақланиб қолмоқда. Солиқ кодексидаги солиқ режимларининг мавжуд ёндашуви ва градацияси кичик ва ўрта тадбиркорларга катта танлов қолдирмайди. Агар корхонанинг, халқ орасида даромад деб аталадиган айланмаси  – йилига 1 миллиард сўмдан ошса, у ҳолда бу субъект ўзининг кўп сонли солиқларни ҳисоблаш амалиётлари, бунинг натижасида тадбиркор олдини олишни истаган хатолар таваккали билан умумий белгиланган солиққа тортишга ўтиши керак.

Хулоса: Ўзбекистон Солиқ кодексида назарда тутилган солиқ режимлари уни расмий даромадли, қулай ва содда қилиш мақсадига эришишга мос келмайди. 

Давоми бор