Тезкор ҳаракатлар: Тошкентнинг ифлосланган ҳавоси соғлиққа таъсир қилмоқда, у қатъий чоралар кўрилишини талаб қилади

Атмосфера ҳавоси ифлосланишининг нафас йўллари, юрак-қон томир тизими ва инсон умрининг давомийлигига салбий таъсири мутасаддилардан шошилинч чоралар кўришни тақозо этади. Тошкент шаҳридаги ҳавонинг ифлосланиши аҳоли саломатлиги учун жиддий оқибатларга олиб келадиган долзарб муаммога айланиб бормоқда.

Тошкент ҳавосининг ифлосланиши туфайли касалланиш ҳолатлари ҳақида ҳеч қандай тадқиқот ёки статистика маълумотлари тез эълон қилинмаса-да, бундай таъсир туфайли умр кўришнинг қисқариши ҳақида илмий далиллар мавжуд.

Ҳиндистон узоқ вақтдан бери транспорт воситалари ва саноат чиқиндиларининг юқори даражада ифлосланиши, экинларни ёқиш натижасида юзага келадиган ифлосланиш – ерни кейинги ҳосилга тайёрлаш учун экин майдонларини ёқиш амалиётидан келиб чиқадиган тутун муаммоси билан курашиб келмоқда.

Чикаго университетининг энергия сиёсати институти (EPIC) томонидан 2021 йилда ўтказилган тадқиқотга кўра, ёмон ҳаво Деҳли аҳолисининг умрини тўққиз йилга қисқартириши мумкин. 19 январь куни Ҳиндистон пойтахти ҳавосининг рухсат этилган ифлосланиш даражасидан 80 баравар ортиқлигини қайд этилган.

2019 йилда Ҳиндистон ҳукумати 2024 йилга келиб қаттиқ зарралар билан ифлосланишни 30 фоизга камайтиришга қаратилган миллий тоза ҳаво кампаниясини эълон қилди.

​ Ҳар бир шаҳар учун махсус режалар тузилди; Деҳлида ушбу режалар транспорт, ёниш ва йўл чангини камайтириш ва тоза ёқилғидан фойдаланишни рағбатлантириш чораларини ўз ичига олган.

Азиза Умарова Тошкентда ушбу муаммони ҳал этишда мувофиқлаштириш ва комплекс ёндашув зарурлиги ҳақида биринчилардан бўлиб гапирди: “Бир вазирлик бунга қарши тура олмайди. Парламент зудлик билан йиғилиб, қонунчилик даражасида экологик инқирозни бартараф этиш бўйича кенг қамровли дастурни қабул қилиши керак”.

«Юксалиш» умумхалқ ҳаракати ифлосланиш таркиби ва даражасини, сабаблари ва уларни бартараф этиш чора-тадбирларини ўрганиш учун масъул бошқармалар ва нодавлат нотижорат ташкилотларидан иборат тезкор мониторинг гуруҳини ташкил этиш, қоидабузарларга жарима ва жазо чораларини қўллаш ташаббуси билан чиқди. Бу ҳозирги кунга қадар ҳаво сифати билан боғлиқ вазиятнинг ёмонлашишига расмийлардан эмас, балки жамоат ташкилотидан келган ягона жавобдир.

Хавфсиз ҳаёт учун Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) тавсияларига мувофиқ ҳаводаги PM 2,5 нинг ўртача кунлик даражаси ҳар бир кубометр ҳаво учун 25 микрограмдан (мкг) ошмаслиги керак. Россия ва АҚШда турли хил стандартлар ўрнатилган – 35 мкг / м³, Европа Иттифоқи мамлакатларида эса йиллик ўртача – 25 мкг / м³, ЖССТ йиллик ўртача даражани 10 мкг / м³ дан ошмаслигини тавсия қилади.

PM 2.5 зарралари сульфат, нитратлар ва қора углерод каби ифлослантирувчи моддаларни ўз ичига олади ва уларга таъсир қилиш когнитив ва иммун функцияларни бузиши, ўпка ва юрак касалликларига олиб келиши мумкин.