Ўзбекистон Transparency International’нинг коррупцияни идрок этиш индексида 121 ўринни банд қилди

Коррупцияни идрок этиш индекси 2023 (CPI) бутун дунёда коррупция ривожланиб бораётганини кўрсатмоқда.

CPI дунё бўйлаб 180 та мамлакат ва ҳудудларни давлат секторидаги коррупция даражаси бўйича баҳолаш билан шуғилланади ва 0 (жуда ёмон) дан 100 (жуда яхши) гача бўлган шкала бўйича баҳолайди.

Ушбу кўрсатгичда Ўзбекистон аввалги йиллардаги кўрсатгичларини яхшилаб, 5 поғона юқорилади ва индексда 121 ўринни қайд этган. Айни ўринда Ангола, Монголия ва Перу ҳам турибди. Индексда қўшни мамлакатлар, Қозоғистон 93, Тожикстон 162, Туркманистон 170, Қирғизистон 141 ўринларни эгаллаган.

Мамлакатларнинг учдан икки қисмидан кўпроғи 100 баллик меъёрда 50 баллдан паст балл тўплаган, бу эса уларда жиддий коррупция муаммолари борлигини кўрсатади. Дунё бўйича ўртача кўрсаткич атиги 43 бўлиб қолмоқда, аксарият мамлакатлар эса сўнгги ўн йилликда ҳеч қандай тараққиётга эришмаган ёки пасаймаган. Бундан ташқари, 23 давлат бу йилги энг паст кўрсаткичларга тушиб қолган.

Юқори адолатсизлик ва муаммо

“Адлия тизимини заифлаштиришнинг глобал тенденцияси давлат амалдорлари учун жавобгарликни пасайтиради, бу эса коррупциянинг ривожланишига имкон беради”, – дейилади хисоботда.

Авторитар ҳам, демократик етакчилар ҳам адолатга путур етказмоқда. Бу коррупция учун жазосизликни кучайтирмоқда ва ҳатто жиноятчилар учун оқибатларини бартараф этиш орқали уни рағбатлантирмоқда. Порахўрлик ва ҳокимиятни суиистеъмол қилиш каби коррупцион ҳаракатлар бутун дунё бўйлаб кўплаб судлар ва бошқа адлия институтларига кириб бормоқда. Коррупция одатий ҳол бўлган жойда, заиф одамларнинг адолатга кириши чекланган, бой ва қудратлилар эса умумий манфаатлар эвазига бутун адлия тизимини эгаллаб олишган.

CPI бўйича юқори ўринни эгаллаган мамлакатларда, ҳаттоки бу уларнинг балларида акс этмаса ҳам, жазосизлик муаммосига эга. Кўпгина трансчегаравий коррупция ишларида чет элда бизнес юритишда порахўрликни қўллайдиган юқори балл тўплаган мамлакатлар компаниялари иштирок этган. Бошқалар эса, махфийликни сотадиган ёки чет эллик коррупционер амалдорларга бошқа йўл билан рухсат берувчи мутахассисларни жалб қилган. Ва шунга қарамай, юқори балл тўплаган давлатлар кўпинча трансмиллий коррупция айбдорлари ва уларни қўллаб-қувватловчиларнинг ортидан боришмайди.

“Адлия тизимлари қонунбузарликларни жазоламагунча ва ҳукуматларни назорат остида ушлаб турмагунча коррупция гуллаб-яшнашда давом этади. Адолат сотиб олинса ёки сиёсатга аралашса, халқ жабр кўради. Раҳбарлар қонунни ҳимоя қиладиган ва коррупцияга қарши курашувчи институтларга тўлиқ сармоя киритиши ва мустақиллигини кафолатлаши керак. Коррупция учун жазосиз қолишга барҳам бериш вақти келди”, – деган  Француа Валериан Transparency International раиси.