Нега Тошкентда “нуқтали” қурилишлар фуқаролар манфаатларига зарар етказишда давом этмоқда

Anhor.uz таҳририятига Тошкент шаҳар Юнусобод тумани, М-6 массиви, Шароф Рашидов кўчасида жойлашган,  саккиз йилдирки қулай яшаш муҳитида яшаш ҳуқуқи учун курашиб келаётган 95, 96, 117-уйлар ва хусусий коттежлар эгаларидан мурожаат келиб тушди. Мурожаатни тўлиқ эълон қиламиз.

Ҳуқуқий нигилизмнинг келиб чиқиши

Шаҳарнинг бош режаси ва пойтахтни ривожлантириш бўйича умумий архитектура ғоясининг йўқлиги ер ажратишда ҳам, қурилишда ҳам жуда кўп қонунбузарликларга олиб келди. Бош режа ердан фойдаланиш қоидаларини белгилайди ва пала-партиш қурилишларни истисно қилади. Бош режада муҳандислик коммуникациялари (канализация, сув таъминоти, газ таъминоти, электр таъминоти) имкониятларини ҳисобга олган ҳолда, ҳар бир ажратилган функционал ҳудудда, хусусан, турар-жой бинолари, жамоат ва хўжалик, саноат, транспорт инфратузилмаларини ривожлантириш тартиби қатъий белгиланган..

Энг муҳими эса, бош режа қурилиш рухсатномасини олиш тартибларини белгилайди.

Бугунги кунга қадар қурилишга рухсатнома шаҳар ҳокимлиги томонидан, қарорнинг ҳуқуқий экспертизасидан ўтказилмаган ҳолда берилади. Шубҳасиз, бу турар-жой массивларида “нуқтали” қурилишлар учун участкаларни ажратишда ўз ваколатларини оммавий равишда суиистеъмол қилишни тушунтириши мумкин. Бунда, айниқса, уй-жой мулкдорлари манфаатларига зиён етказган ҳолда, мавжуд шаҳарсозлик норма ва қоидаларини бузган ҳолда, ўзининг волюнтаристик қарори билан ер участкаларини ажратиб берган Тошкент шаҳрининг собиқ ҳокими Р.Усмонов алоҳида ажралиб турди.

Бугунги кунда шаҳарнинг ярми унинг бу “фаолияти”дан азият чекмоқда. Унинг қарорлари туфайли юзага келган судлар ҳали ҳам давом этмоқда, аҳоли ўз соғлиғига зарар етказган ҳолда, икки ёки уч марталаб бино қурувчиларини судга беришга мажбур.

Биз Тошкент шаҳри Юнусобод тумани М-6 массивидаги Шароф Рашидов кўчаси бўйлаб жойлашган 95, 96, 117-уйлар ва хусусий коттежлар эгалари, мана саккизинчи йилдирки, яшаш учун қулай муҳитда яшаш ҳуқуқи учун курашамиз. Ушбу элементар ҳуқуқни биздан “АRABBOY” МЧЖ номидаги бино қурувчиси тортиб олди, унга 2014-йилда шаҳар ҳокимлиги томонидан “нуқтали” қурилиш учун 0,7 гектар ер участкаси ажратилди.

Ҳоким Р.Усмоновнинг 08.04.2014 йилдаги 651-сон қарори билан кўп қаватли уй қуриш учун ер ости гаражи билан 0,7 га ер участкаси ажратилган. Бундан ташқари, қарорда компания у ерда жойлашган гаражларни ўз ҳисобидан, шу жумладан ҳудудда жойлашган муҳандислик коммуникацияларини ўтказишни амалга ошириши кераклиги таъкидланган.

Яъни, асоссиз ҳолда, кўп қаватли бинонинг қурилиши қўшимча истеъмолчиларни ижтимоий ва транспорт инфратузилмасига улаш учун мўлжалланмаган мавжуд, анча эскирган коммунал тизимга юкни оширади.

Газ таъминоти, электр таъминоти ва сув таъминоти тармоқларини ўтказиш билан тўлдириш ишлари Ўзбекистон Республикаси Шаҳарсозлик кодексига зиддир, хусусан “ Микрорайонларда турар-жой бинолари ўртасида ҳар қандай мақсаддаги объектларни жойлаштиришга йўл қўйилмайди. Истисно – бу махсус объектлар (болалар учун ўйин майдончалари, спорт майдончалари, кийимларни қуритиш жойлари, автомашиналар учун вақтинчалик тўхташ жойлари)” (21.1-банд. ШНК 2.07.01-03).

Очиғи, Тошкент шаҳрининг собиқ ҳокими Усмонов Р. на шаҳарсозликдан, на санитария меъёр ва қоидаларидан бехабар эди. Маҳаллий ҳудуднинг муҳандислик-геологик, гидрогеологик шароитларини ҳисобга олмаслик оқибатлари ҳақида кўплаб мисоллар келтириш мумкин, бироқ Жиззахда қурилаётган 6 қаватли уйнинг бир қисми қулаб тушгани буни яққаол кўрсатиб беради На шамол, на тошқин, на зилзила.

Гап шундаки, танланган 0,7 гектар майдон 1966 йилги Тошкент зилзиласининг эпицентрал ҳудудида, тўғридан-тўғри Каржантау ёриғидан юқорида жойлашган ва аслида Чуйили дарёсининг ирмоғидир. Тошкент шаҳрининг сейсмик микрорайонлаштириш харитасига кўра, участка 9 балли зонада жойлашгани боис бу ҳудудда 1966 йилда бинолар барпо этилмаган. Аҳоли ер ости сувлари даражаси доимий равишда ўзгариб туришини ва ёмғирли ҳавода 1-1,5 метрни ташкил этишини билади. Бино қурувчиси у ерда ер ости гаражини қандай қуриши сирлигича қолмоқда.

Энг муҳими, мазкур маскан мингдан ортиқ бола таҳсил олаётган 9-умумтаълим мактаби, 4 ёшдан 12 ёшгача бўлган 400 нафарга яқин болалар таълим олаётган мусиқа мактаби ва иккита боғчадан атиги 7 метр узоқликда жойлашган. Шу сабабли, навбатдаги кўп қаватли бино ва ер ости гаражининг қурилиши қуйидагиларга олиб келади:

• Ҳудуднинг атмосфера ҳавосига чанг ва куйикиш миқдорини ошириш
• Болалар ва аҳоли хавфсизлиги учун жуда хавфли бўлган оғир техниканинг иш юкини ва ҳаракат интенсивлигини ошириш
• Транспортнинг атроф-муҳитга таъсири кучаяди ( шовқин, тебраниш, газ билан ифлосланиши )

Сарсон-саргардонликда

Олтинчи йилдирки, соғлиғимиз учун хавфсиз муҳитда яшаш, фарзандларимизни болалар боғчаси, мактабга бехатар жўнатиш, автоуловлардан чиқадиган газлардан эмас, балки тоза ҳаводан нафас олиш, ўз ҳуқуқларимиз учун курашиб келамиз. Биз шаҳар ҳокимлигига, туман ҳокимлигига, Бош ва туман прокуратураларига, Экология давлат қўмитасига, ҳатто Фавқулодда вазиятлар вазирлиги каби ваколатли давлат органларига ҳам мурожаат қилиб кўрдлик. Шуни айтиш керакки, биз фақат Фавқулодда вазиятлар вазирлигидан ўз вақтида жавоб олдик, реакция самарали бўлди, бир ҳафта ичида экспертиза ўтказиб, хулоса берилди.

Тошкент шаҳар ҳокими Ж.Ортиқхўжаевнинг “ Араббой” МЧЖга ер участкаси беришни бекор қилиш тўғрисидаги 2018- йил 29-ноябрдаги 1682-сон қарори, шунингдек, Тошкент шаҳар Чилонзор маъмурий судининг 2019-йил 18-февралдаги ҳал қилув 3-1006-1902.311-сонли 2-банд қарори билан “АRABBOY” МЧЖ томонидан 2014 йил 4 августда 0,7 гектар ер участкаси ажратиш учун берилган рухсатнома ҳақиқий эмас деб топилишига  қарамасдан,  участкада ишлар давом этмоқда.

Шунингдек, Тошкент шаҳар қурилиш бош бошқармасининг 2019 йил 17 июлдаги 16-2/872-сонли қарори билан АРАББОЙ МЧЖга  0,7 гектар ер участкаси ажратиш қарори бекор қилинди, лекин бино қурувчиси шаҳар марказидаги бу қиммат ва мазали участкага даъво қилишда давом этмоқда.

Рухсатномаларнинг тўлиқ тўплами ва уй эгаларининг розилиги бўлмаган ҳолатда, бино қурувчиси 2020 йил май ойида қурилишни бошлади, бу аслида ерни рейдерлик йўли билан тортиб олиш сифатида таснифланади. Ваколатли давлат органлари нега жим турибди, тегишли чоралар кўрмаяпти деган савол очиқлигича қолмоқда.

Олти йил давомида аҳоли бино қурувчисидан ҳужжатларни қуриш учун рухсатномаларнинг тўлиқ пакетини лойиҳани экспертизадан ўтказишни талаб қилмоқда. Олти йил давомида уй-жой мулкдорларининг 35 та умумий йиғилиши ўтказилди, уларнинг асосий хулосаси ҳар қандай қурилишни қатъиян рад этиш эди. 2020-йилнинг май ойида бино қурувчиси участкани темир панжара билан ўраб, аввал 70 та дарахтни ваҳшиёна кесиб ташлади ва шу билан аҳоли ва фарзандларимизни ягона дам олиш масканидан маҳрум қилди. Дарахтларни кесишга мораторий Президент фармони билан 2019 йил ноябрь ойида қабул қилинганини эслаймиз.

Аммо “АRABBOY” МЧЖ вакиллари қабул қилинган қонун ҳужжатларини бузган ҳолда ўнлаб оғир техникаларни ҳайдаб, пойдевор хандақини қазиб, кирган кириш йўлини вайрон қилган, бу эса тез тиббий ёрдам, ёнғин ва бошқа тезкор хизматларнинг ҳаракатланишини қийинлаштирган.

Буларнинг барчаси коронавирус пандемияси даврида, қаттиқ карантин ўрнатилганда юз берди. Лекин биз, “Минор” маҳалласи аҳолиси учун бино қурувчиси ўз режимини ўрнатди, биз чанг-тўзондан нафас олиб, соғлиғимизга, вақтимизга, хотиржамлигимизга зиён етказган ҳолда, ҳокимлик, СЭС, Экология давлат қўмитаси, Бош прокуратура, оммавий ахборот воситалари, депутатлар, Президент девонидаги халқ қабули остонасини тақиллатишга мажбур бўлганимиз.

“АRABBOY” МЧЖ томонидан ёнғин хавфсизлиги чораларини бузган ҳолда трансформатор ёнидаги ҳудудда 15 дона контейнер сақланган, натижада 2021-йилнинг май ва июнь ойларида иккита ёнғин содир бўлди. Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлиги ходимларининг тезкор аралашувигина каттароқ ёнғиннинг олдини олишга имкон берди, чунки қурувчи газ қувури орқали диаметри уч сантиметр бўлган электр кабелини ўтказган. Бино қурувчисининг ҳаракатлари ўта хавфли ва профессионал бўлмаган деб баҳоланиши мумкин.

Адолатсизликнинг чегараси борми  

Аҳоли норозиликлари, шунингдек, президентнинг қабул қилинган фармон ва қарорларига қарамай, қурувчи 2022-йил сентабрь ойида яна хандақда қурилиш ишларини бошлаб юборган ва бу аҳолининг норозилигига сабаб бўлган эди. Ўқув йили бошланди, мактаб яқинидаги автомашиналар сони миқёси ошди ва агар қурилиш майдончасида оғир техника пайдо бўлса, транспорт ҳалокатининг олдини олиш мумкин эмас – болаларимизнинг хавфсизлигини борасида эса фақат орзу қилиш мумкин.

Қурувчи аҳолининг розилигисиз 2022-йил 22-сентабрда экскаватор ҳайдаб, яна хандақ қазишни бошлади, 10 метрли қудуқ қазди, бу эса аҳолининг норозилигига сабаб бўлди. Аслида, улкан бюрократик машина бино қурувчисининг ноқонуний ҳаракатларини тўхтата олмайди.

Президентнинг 2020-йил 27-ноябрдаги қарорида қурилиш ишларини аҳолининг ўзлаштиришга розилиги олинганидан кейингина бошлаш мумкинлиги кўрсатилган бўлса-да, мазкур қарор 2021-йил 1-январдан бошлаб қурилиш сифатини таъминлаш мақсадида қабул қилинган бўлиб, бино қурувчиларининг лойиҳа фаолияти йўлга қўйилди, хусусан, лойиҳа қурилиши жамоатчилик билан муҳокама қилиниши керак, бу аҳолининг бир неча бор мурожаатларига қарамай амалга оширилмади.

Давлатимиз раҳбарининг 2021-йил 30-декабрдаги “ Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва экологик назорат соҳасидаги давлат органлари фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида ”ги қарорига асосан 2022-йил 1-мартдан бошлаб ўз мулки бўлган бино ва иншоотларга туташ (чегарадаги) ер участкалари; давлат органлари, муассасалар ва корхоналар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва  кўп хонадонли уй-жой мулкдорлари уларга ер участкаларини ободонлаштирилган ҳолда сақлаш шартларида доимий фойдаланиш ҳуқуқи билан берилади.

Ҳокимликлар ва Бош прокуратуранинг шаҳарсозлик соҳасидаги ваколатларига уларнинг ҳудудида қурилиш нормалари ва қоидаларига ҳамда бошқа қонун ҳужжатларига мувофиқ келмаса, қурилишни тақиқлаш киради. (Шаҳарсозлик кодекси, 20а-модда).

“АRABBOY” МЧЖ томонидан Ўзбекистон Республикасининг қабул қилинган меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларининг мунтазам равишда бузилишини ҳисобга олиб, уй-жой мулкдорлари Тошкент шаҳар ҳокими томонидан 2014 йилда ажратилган 0,7 гектар ер участкасида зарур тендер тартиб-таомилларини ва қурилишнинг атроф-муҳит ва аҳоли саломатлигига таъсирини дастлабки баҳолаш ўтказмасдан ҳар қандай қурилишни тақиқлашни талаб қилмоқда.

Биз, уй-жой мулкдорлари, ҳар қандай қурилишга қатъиян қаршимиз, чунки бизнинг аҳоли зич жойлашган ҳудудимизда қурилиш аллақачон қийин бўлган экологик вазиятнинг кескин ёмонлашишига олиб келади.

Ваколатли давлат органларидан “ARRABOY” МЧЖга хандақни тўлдириш ва туман аҳолисига “Яшил Макон” миллий дастури асосида хандақ ҳудудини ободонлаштиришга рухсат бериш мажбуриятини юклашни талаб қиламиз.

Уй-жой мулкдорлари ва хусусий коттежлар ташаббускор гуруҳи Greenland лойиҳасини тайёрлади, унинг доирасида пойдевор чуқури ўрнида болалар ва спорт майдончалари бўлган истироҳат боғи ҳудудини ободонлаштириш ва яратиш бўйича қатор ишларни амалга ошириш, 300 дан ортиқ дарахтлар ва кўчатлар экиш режалаштирилган. Лойиҳанинг амалга оширилиши нафақат ҳудуднинг экологик ҳолатини яхшилаш, балки ижтимоий кескинликни сезиларли даражада камайтириш имконини беради.

Ўзбекистон Республикаси 2021-йил 1-январдан БМТ Бош Ассамблеяси Инсон ҳуқуқлари бўйича Кенгаши аъзоси. Аъзолик республика зиммасига муайян мажбуриятларни, хусусан, фуқароларнинг тегишли уй-жой ва қулай яшаш муҳитига бўлган ҳуқуқларига риоя қилишни юклайди. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Инсон ҳуқуқлари бўйича аъзоси сифатида ҳуқуқий ечимлар халқаро инсон ҳуқуқлари стандартлари ва давлат мажбуриятларига мос келиши кераклигини ёдда тутиш керак.