Парк ёки турар-жой мажмуаси: жамоатчилик манфаатлари тижорат манфаатларига ютқазмоқда

Миробод тумани “Салор” маҳалласи, пойтахт ҳокимлиги ва “SRG Investments ” МЧЖ фаоллари томонидан бир ярим йилдан буён суд муҳокамасида давом этиб келаётган “маданият ва истироҳат боғими ёки элита яшайдиган турар-жой мажмуаси” баҳсида жамоатчилик манфаатлари тижорат манфаатларига ютқазаётганга ўхшайди.

Тошкент шаҳар маъмурий судининг апелляция инстанцияси аризачилар А.Ниёзов, О.Краснова ва Л.Қодироваларнинг Чилонзор туман маъмурий судининг 2020-йил 17-июндаги ҳал қилув қарори устидан берган шикоятини қаноатлантирмади. Биринчи инстанция суди ўз ҳал қилув қарорида фуқароларнинг Жаҳонгир Ортиқхўжаевнинг 2018-йил 1-ноябрдаги 1556-сонли қарорини ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисида судланувчи – Тошкент шаҳар ҳокимлигига берган аризасини қаноатлантиришни рад этди.

Баҳсдаги бу қарор асосий ҳисобланади. Ойбек, Нукус ва Хонзодабегим кўчалари чорраҳасида 2005 йилда каноп заводи бузиб ташланганидан кейин шаклланган ер участкасида 2020-йил март ойида “NRG Oybek” турар-жой мажмуаси қурилишини бошлади. Бош пудратчи ва бино қурувчиси “Silk Road Group Investments” МЧЖ (шунингдек, “SRG Investments” МЧЖ номи билан ҳам танилган) судда учинчи шахс сифатида иштирок этган.

2017-йилда худди шу бўш майдонда маданият, истироҳат ва спорт боғи пайдо бўлиши керак эди. Фаолларинг сўзларига кўра, унга 2016 йилнинг ноябрь ойида Ўзбекистон бош вазири ва президентликка номзод Шавкат Мирзиёев “Салор” маҳалласи оқсоқоллари билан учрашувда ваъда берган. Ваъда икки ҳужжат билан тасдиқланди: Тошкент шаҳар ҳокими Р.Усмоновнинг мазкур ер участкасини Маданият ва спорт ишлари бош бошқармасига истироҳат боғи учун ажратиш тўғрисидаги қарори ҳамда Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 11 ноябрдаги баённомаси билан тасдиқланган 2017 йил учун Тошкент шаҳрида “Маданият ва спорт боғлари” ташкил этиш бўйича Манзилли дастури..

Муҳим тафсилот: 2016 йилдан 2018 йилгача Ойбек ва Нукус кўчалари кесишмасидан 1,5 гектар (кейинги ўринларда 1,8 гектарга кўпайтирилади) ер участкаси пойтахт ҳокимларининг тўртта қарорида кўрсатилган: иккитаси Раҳмонбек Усмонов ( 2016 йил 8 ноябрдаги 1004-сон ва 2018 йил 12 январдаги 61-сон) ва иккитаси – Жахонгир Ортиқхўжаев (2018 йил 20 июлдаги 1077-сон ва 2018 йил 1 ноябрдаги 1556-сон) томонидан имзолаган.

“Парк ёки тураржой мажмуаси: фаоллар шаҳар ҳокимининг қарори қонунийлигини текширишга ҳаракат қилмоқда” мақоласида ишнинг тафсилотлари.

Апелляция инстанцияси судлов ҳайъати апелляция важларини иш материаллари билан биргаликда ўрганиб чиқди, тарафларнинг тушунтиришларини тинглади ва биринчи навбатда тадбиркорлик субъектига ер участкасини бериш тўғрисидаги ҳал қилув қарорига ҳуқуқий баҳо бериш зарур деб топди.

Демак, “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг (2003-йил 29-августдан 2019-йил 10-декабргача амалдаги  таҳрири) 19-20-моддаларига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Вазирлар доимий комиссияларни тузади ва уларнинг вазифалари, функциялари ва тартибини белгилайди. Давлат ва хўжалик бошқарувининг айрим масалалари бўйича таклифлар тайёрлаш учун (…), шунингдек Вазирлар Маҳкамасининг алоҳида фармойишларини амалга ошириш учун вақтинчалик комиссиялар (…) тузилиши мумкин.

Ўзбекистон Республикасининг “Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида”ги Қонунининг 25-моддаси талабларига кўра, вилоят, туман, шаҳар ҳокими қонунлар ва Олий Мажлис палаталари ҳужжатларининг ижросини ташкил этиши, Президент Ўзбекистон Республикаси, Вазирлар Маҳкамаси, юқори турувчи органларнинг қарорлари (…). Қонуннинг 27-моддасида юқори давлат ҳокимияти органларининг қарорлари (…) қуйи органлар учун мажбурий эканлиги белгиланган.

Ҳакамлар ҳайъати тўртта қарордан иккитаси Тошкент шаҳар ҳокимликлари томонидан қонунга зид равишда қабул қилинган, деган хулосага келди.

Ҳоким Усмоновнинг 2018-йил 12-январдаги 61-сонли кўп қаватли турар-жой бинолари қуриш учун ер участкаси ажратиш тўғрисидаги қарорни чиқариш ваколатига эга эмас эди – Вазирлар Маҳкамасининг 2018-йил 12-январдаги 2018 йил 12-январдаги 61-сонли қарори билан баҳсли участкада боғ ташкил этиш тўғрисидаги баённома қарорини бекор қилинмаган, янгиси эса қабул қилинмаган эди.

Шунингдек, пойтахт ҳокимлиги вакили “Silk Road Group Investments ” МЧЖга (шунингдек, “ SRG Investments ” МЧЖ номи билан ҳам танилган) турар-жой мажмуаси қуриш учун ер участкаси ажратиш масаласи Вазирлар Маҳкамаси шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари асосида Тошкент шаҳрида ер участкаларини бериш амалиётини ўрганиш бўйича комиссияси муҳокамасига қўйилганлигини тасдиқловчи ҳокимнинг қарорида кўрсатилган ҳужжатни судга тақдим эта олмади. Бу ҳолатлар пойтахт ҳокимлиги томонидан тадбиркорлик субъектига ер участкаси бериш тартиби бузилганидан далолат беради.

Шундан сўнг, ҳоким Усмоновнинг 2018 йил 12 январдаги 61-сон қарори прокурорнинг протести асосида ҳоким вазифасини бажарувчи  Жаҳонгир Ортиқхўжаев имз қўйган  2018 йил 20 июлдаги 1077-сон қарор билан бекор қилинган.

Унинг ўзи бир неча ой ўтгач эса, 2018-йил 1-ноябрдаги 1556-сонли навбатдаги қарори билан олдинги протестни бекор қилади ва ер участкасини қурувчига қайтаради.

Суд ўз ажримида пойтахт ҳокимлиги томонидан 1556-сонли қарор қабул қилиш тартиби бузилганлигини кўрсатиб, аризачилар унинг қонунийлигини текширишни сўраган.

Маҳалла фаолларининг далиллари тўғри  бўлиб чиқди.

Биринчидан, қарор учун асос сифатида кўрсатилган “Маҳаллий давлат ҳокимияти тўғрисида”ги Қонуннинг 29-моддасига ҳавола қилиш асоссиздир. Ушбу модда ҳокимнинг (…) прокурор томонидан протест қилинган қарорларига нисбатан татбиқ этилади. Судда аниқланишича, шаҳар прокурори ҳокимнинг 1077-сон қарорини бекор қилиш юзасидан протест келтирмаган.

Иккинчидан, шаҳар прокурори “Silk Road Group Investments ” МЧЖга (шунингдек, “ SRG Investments ” МЧЖ номи билан ҳам танилган) “ўз ваколатларидан келиб чиққан ҳолда” ер участкасини қайтадан ажратиб бериш масаласини кўриб чиқиш юзасидан хат билан пойтахт ҳокимлигига мурожаат қилган. Биринчи суд мажлисида шаҳар прокуратураси вакили аризачи А.Ниёзовнинг шаҳар прокуратураси томонидан қанча муддатдан бери уй-жой кўчмас мулк бозорида таҳлил ўтказилаётгани ва ер участкасини хусусий компанияга ўз эътирозига зид равишда уни ажратиш тўғрисида ариза бериш сабаблари тўғрисидаги саволларига жавоб бермади. Шаҳар прокуратураси вакили судга номаълум сабабларга кўра иккинчи ва якуний мажлисга келмади.

Суд томонидан унинг иштирокисиз ҳокимликка шаҳар прокуратурасидан келиб тушган хат “процессуал ҳужжат эмас, ҳокимлик учун ҳам мажбурий эмас ва 1077-сонли қарорни бекор қилишга қаратилган эмас”лигини аниқланди.

“Ҳокимнинг мазкур хатга мурожаати қонунга зид ва асоссиздир”, — дейилади апелляция инстанцияси суд коллегиясининг Тошкент шаҳар ҳокимлиги томонидан хусусий ажрим чиқариш орқали қонун бузилиши ҳолатларига жавоб қайтариш мақсадга мувофиқ, деб топилган ажримида. Фақат шу.

Ҳокимликнинг баҳсли 1556-сонли қарорини қабул қилишда аниқланган меъёр ва тартиб бузилиш ҳолатлари аризачиларнинг талабларини қондириш учун етарли бўлмади. Суд «манфаатдор шахснинг маъмурий ҳужжатга бўлган ишончини ҳимояси”  учун қалқон бўлди .

Ўзбекистоннинг “Маъмурий иш юритиш тўғрисида”ги Қонунининг 16-моддаси 1-қисмига кўра, виждонан иш юритаётган шахсларнинг маъмурий ҳужжатга ишончи қонун билан ҳимояланади.

Суд ҳайъати қарорида айтилишича, “SRG Investments ” МЧЖ “ер участкасини ўзлаштириш учун ажратган маъмурий ҳужжатнинг қонуний кучига таяниб, ўз маблағлари ҳисобидан ҳам, икки томонлама шартнома имзолаган «омонатчилар» деб аталадиганлар маблағлари ҳисобидан ҳам (…) бир нечта кўп қаватли турар-жой бинолари қуришни амалга оширмоқда «.

Бино қурувчиси томонидан тақдим этилган сертификатга кўра, 2021-йил 1-ноябрь ҳолатига “SRG Investments ” МЧЖ улушчилар билан 351,5 миллиард сўмлик 340 та шартнома тузган. Иш кўриб чиқилгунга қадар «бир нечта 12 қаватли турар-жой бинолари» қурилган.

Раислик қилувчи судя У.Алмамедов ушбу ҳолатлар манфаатдор шахсни ҳимоя қилиш ва аризачиларнинг талабларини қондиришдан бош тортиш учун асос бўлганлигини тушунтирди. Маъмурий процессуал кодексининг 186-моддаси қўлланилиши, хусусан, судга ариза бериш учун уч ойлик муддатнинг ўтказиб юборилганлиги рад этиш учун қўшимча асос бўлди.

Суднинг қабул қилинган ҳал қилув қарори устидан бир йил муддат ичида Ўзбекистон Республикаси Олий судига кассация тартибида шикоят қилиниши протест келтирилиши мумкин. “Салор” маҳалла фуқаролар йиғини фаоллари “Жамоатчилик назорати тўғрисида”ги қонунда кўзда тутилган ҳуқуқдан фойдаланиб, аллақачон у ерда бўлишган ва яна шундай қилишмоқчи. Агар ички суд жараёнларида адолат топилмаса, улар Инсон ҳуқуқлари бўйича Европа суди ва БМТнинг Инсон ҳуқуқлари қўмитаси каби халқаро ташкилотлардан ёрдам сўраш ниятида.

Виктория Абдурахимова