Шаҳарларда майсазорларнинг суғорилиши оқилона ташкил қилинганми

Майсазорлар шаҳар ва қишлоқлардаги ободонлаштиришнинг энг сувга чанқоқ турларидан бири бўлиб, уларни ҳар куни суғориш учун тонналаб сув сарфланади. Шаҳарларда улар соатлаб, баъзан эса узоқроқ вақт суғорилади, бу вақтда сув тўпланиб, йўллар бўйлаб оқади, кўлмаклар ҳосил қилади ва сув танқислиги муаммосини янада кучайтиради. Ҳолбуки майсазорларни мукаммал ҳолатда сақлаш учун кўпинча ҳар 2 кунда бир марта ўртача ярим соат суғориш кифоя қилади. Anhor.uz бундай сув истеъмоли оқилонами ва майсазорлар шаҳарга экологик фойда келтиряптими ёки йўқлигини аниқлашга қарор қилди.

Ушбу муаммога ойдинлик киритиш ва мақбул ечимларни топиш учун биз урбанист ва @ubranaizer телеграм каналининг муаллифи Юрий Мананниковга мурожаат қилдик.

Шаҳар муҳитида майсазорлардан экологик фойда борми?

Агар шаҳар маконини нима билан қоплашни танлаш керак бўлса: майсазор, бетон, асфальт ёки очиқ тупроқни қолдириш, унда энг яхши ечим, албатта, кўкаламзорлаштиришдир.

Бироқ, майсазор, экология нуқтаи назаридан бир ёки икки турдаги ўтлардан иборат, ҳеч қандай дарахт, бута бўлмаган унчалик фойдали майдон эмас. Чунки, аввало, майсазор барқарор макон эмас ва у доимий парвариш ва суғоришни талаб қилади. Бундан ташқари, гербицидлар кўпинча майсазорларни парвариш қилиш ва бегона ўтларни назорат қилиш учун ишлатилади ва улар тупроқнинг ифлосланишига олиб келади. Яъни, майсазор муаммоси майсазорларнинг ўзида эмас, балки одамнинг у билан қандай ишлашида.

Beech боғи, Лондон. Архитекторлар: Nigel Dunnett, The Landscape Agency

Жаҳон амалиётида шаҳарни кўкаламзорлаштиришнинг бошқа усуллари ҳам мавжуд, улар майсазорга қараганда унчалик инжиқ эмас, экологик жиҳатдан барқарор ва эстетик. Масалан, Лондондаги Барбикан ҳудудидаги боғ: шафқатсиз турар-жой мажмуаси ичида кўп йиллик гуллар ва ўтларга эга табиий ўтлоққа ўхшаб қилинган, минимал суғоришни талаб қиладиган жамоат майдони яратилган. Тошкентда Паркент туманидаги ёки Фарғона водийсидаги каби далаларга ўхшаш майдонларни яратиш мумкин.

Майсазорни суғориш ҳақида

Агар майсазор аниқ ва талаб қилинадиган функцияга эга бўлса, буни оқлаш мумкин. Масалан, фуқаролар пикник қиладиган, ўйин ўйнайдиган ёки майсада ўтириб дам оладиган боғлардаги майсазорлар ажойиб шаҳар майдонларидир. Майсазорни суғориш ва парвариш қилиш орқали уларни яхши ҳолатда сақлаш, бу ҳолда мантиқий ҳисобланади. Фаол ишлатилмайдиган майдонлар ва майсазорлар “гўзаллик учун” камроқ сувга чанқоқ ўсимликлар билан экилган бўлиши мумкин.

Нима бўлганда ҳам, сиз ўсимликни нотўғри суғорсангиз, сувни исроф қиласиз. Яъни, ортиқча суғориш – исроф, эҳтиёткорлик билан суғориш эса – ундай эмас.

Майсазорлар ва бир йиллик ўсимликларни иррационал суғориш муаммосини қандай ҳал қилиш мумкин

Йўқотишлар муаммоси асосан инфратузилма билан боғлиқ. Сифатли пуркагичлар, насослар ва қувурларни ўрнатиш, уларни мунтазам равишда сақлаш ва суғориш тартибини созлаш исрофгарчиликни бартараф этишнинг яққол усулидир. Шунинг учун биринчи қадам энг муаммоли жойларни аниқлаш ва уларни тартибга солишдир.

Бироқ, сувнинг (ва бошқа ресурсларнинг) сўмда кўрсатилган нархи сезиларсиз экан, йўқотиш муаммоси давом этишидан қўрқаман. Умид қиламизки, яқинда сув тарифларининг ошиши шаҳар операторларини келажакдаги йўқотишлардан ўз харажатларини камайтириш учун инфратузилмага сармоя киритишга рағбатлантиради.

Қийматларнинг ўзгариши ва сувни тежашга қаратилган устуворликлар қайта кўриб чиқилгандан сўнг, қувурлардаги тешикларни ямашдан кўра қизиқарлироқ ечимларни киритиш мумкин бўлади. Намликни камроқ севадиган ўсимликларни мунтазам равишда экиш, ўтсиз майдонларни мульчалаш, ҳароратни назорат қилиш жадаллиги билан автоматлаштирилган суғориш тизимларини ўрнатиш ва кўчаларни экотизим сифатида лойиҳалаш ва ҳ.к.

Қурғоқчил иқлим шароитида шаҳар ҳукумати қайси ўсимликларга эътибор қаратгани маъқул?

Менимча, биринчи навбатда, экиб бўлинган дарахтлар ва ўсимликларга эътибор қаратиш зарур. Чинор, эман ва каштан бўладими, иложи борича соя берадиган катта дарахтларни сақлашга ҳаракат қилиш муҳимдир. Бу Тошкентнинг улкан бойлиги.

Агар биз янгиларини экиш ҳақида гапирадиган бўлсак, асосийси маҳаллий, инжиқ бўлмаган ва кўп йиллик ўсимликларни танлашдир. Уларнинг хилма-хиллигини сақлаб қолиш ва табиий экотизимларни қайта тиклаш ҳам муҳим ҳисобланади. Бу йўналишда Тошкент қурғоқчил иқлимига қарамай, улкан салоҳиятга эга.

Ўзбекистон акациядан тортиб япон беҳисигача бўлган ўсимликлар дунёсига бой. Ўсимликларни танлаш имконияти жуда катта, демак, Тошкентда ландшафт архитекторида тўғри кўникма бўлса, ёрқин ва жозибали ўсимликлар оламини яратиш мумкин.

Асел Абатова суҳбатлашди